Açık hava rekreasyonunda taşıma kapasiteleri: Rekreasyonel kullanım ilişkilerinin incelenmesi

Abstract

ÖZET `Açık Hava Rekreasyonunda Taşıma Kapasiteleri-Rekreasyonel Kullanım İlişkilerinin İncelenmesi` İnsanların günlük yaşamlarındaki monotonluğun artması, yaşam ortamlarının her geçen gün kalabalıklaşması ruhsal ve bedensel yıpranmaları arttırmaktadır. Bu yıpranmaların giderilmesi ve kişilerin kendilerini yeni güne hazırlamaları için gerekli unsurların başında rekreasyon gelmektedir. İnsanların rekreasyonel tercihleri ve aktiviteleri çok çeşitli nedenlere bağlı olarak çeşitlilik göstermektedir. Rekreasyon alam tercihlerinde etkili olan unsurları iki grupta toplamamız mümkündür. Bunlar; kullanıcıların özellikleri ve rekreasyon alanı özellikleridir. Kullanıcıların eğitim durumları, ekonomik imkanları ve yaşlan ilk gurupta yer alırken, alanın doğal, fiziksel ve kültürel özellikleri ikinci gurupta yer almaktadır. Rekreasyon alanlarında kişilerin edindiği tecrübeler ve öncesindeki beklentileri birbirini karşılıyor ise yapılan rekreasyonel planlama amacına ulaşmış demektir. Bu denkliği oluşturmak ve devamlılığını sağlamak için alanın fiziksel taşıma kapasitelerinin ve sosyal taşıma kapasitelerinin belirlenmesi gerekmektedir. Taşıma kapasitelerini belirleme çalışmalarının, rekreasyon alanlarının planlamasına başlanmadan önce yapılması zorunludur. Böylece belirlenen kapasitelere uygun kullanımlar ve kullanım alanları oluşturulabilir. Bu çalışmada rekreasyonel taşıma kapasiteleri ile rekreasyonel kullanımlar arasındaki ilişkileri ortaya koymak amaç edinilmiştir. Bu amaçla Ankara ve İstanbul gibi Türkiye'nin en büyük iki metropolünün ortasında yer alan Abant Tabiat Parkı seçilmiştir. Abant Tabiat Parkı'nın örnek alan olarak seçiminde mevki olarak uygunluğunun yanısıra ziyaretçilerine sunduğu rekreasyonel olanaklar, yıl boyu kullanılabilme imkanları ve Tabiat Parkı statüsü nedeni ile rekreasyonel amaçlı kullanılma zorunluluğu dikkate alınmıştır. Abant Tabiat Parkı'ndaki rekreasyonel taşıma kapasiteleri ile kullanım tercihleri arasındaki ilişkileri ortaya koymak amacı ile öncelikli olarak alanla ve konu ile ilgili yapılmış çalışmaları toplamak üzere literatür taraması yapılmıştır. Literatür taraması sonucunda elde edilen bilgiler ışığında, Abant Tabiat Parkı'nda yapılan arazi çalışmaları XIile potansiyel açık hava rekreasyon olanakları saptanmasına çalışılmıştır. Çalışmanın ikinci aşamasında dünyada ve Türkiye'de kabul edilmiş rekreasyonel taşıma kapasiteleri standartları ortaya konulmuş ve alandaki rekreasyonel kullanım yoğunluklarının alana uyarlanan standartlara uygunluğu incelenmiştir. Üçüncü aşamada ise alanın ziyaretçi özelliklerini, rekreasyonel deneyimlerini ve ziyaretçilerin alanla ilgili kullanım yoğunluklarına karşı verdikleri tepkileri belirlemek amacı ile anket çalışması yapılmıştır. Abant Tabiat Parkı'nda ziyaretçilere uygulanan anket formu Ziyaretçilerin alam kullanma şekli ve sıklıkları, Ziyaretçilerin kullanımları sonucu edindikleri tecrübeleri, Ziyaretçilerin sosyo-ekonomik yapılarını, Anketörün değerlendirmeleri başlıklı dört bölümden ve toplam 42 adet sorudan oluşturulmuştur. Anket çalışması Abant Tabiat Parkı'nda Kasım 1999-Kasım 2000 tarihleri arasında 2992 ziyaretçi ile yapılmıştır. Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde Ki-kare bağımsızlık testi kullanılmıştır. Karşılaştırmalar sonucunda elde edilen önem derecesi >0.05 ise karşılaştırılan veriler birbirinden bağımsız, <0.05 ise bağımlı olarak değerlendirilmiştir. Çalışmanın son bölümünde elde edilen verilere dayanarak, Abant Tabiat Parkı' ndaki rekreasyonel taşıma kapasiteleri ile rekreasyonel tercihler arasındaki ilişkiler temel alınarak yapılacak planlamanın ilkeleri ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu ilkeler sırası ile; Arazi kullanımı, Doğal kaynakların kullanımı, Sirkülasyon, Rekreasyonel yapılaşma, Yönetsel yapılaşma ilkeleri olarak belirlenmiştir. xn

SUMMARY Examining the Carrying Capacity-Recreational Use Relation in Outdoor Recreation Monotory in daily life and crowding cities increases the spiritual and physical wearing-out. Recreation cames in the first place for people to renew themselves and get ready for a new day. People's recreation area preferences and activity variations are based on many reasons. Area preference reasons may be grouped into two; users characteristics and area characteristics. Education, economic power, and age takes place in the first group on the other hand area characteristics are natural, cultural, and physical utilization specialities. If the expriences that people have in recreation areas are the same with the expectations that they had then it can be said that recreational planning is succesful. To reach this equity and continue it, the physical carrying capacity of the area and the social carrying capacity of the users need to be determined the study which will determine these carrying capacities need to be done before starting the recreational planning of the area.. As a result of this, suitable areas and uses to the determined capacities can be built. In this study, determining the relations between recreational users with the recreational carrying capacities is aimed. To reach this goal Abant Nature Park, situated in middle of Ankara and Istanbul road, was chosen. In the preference of Abant Nature Park as the example area many reasons were effective. It was chosen be cause it is located close to the two biggest metropols of Turkey, it has diffirent and many recreational opportunities for visitors, it is used during the year and because it is a Natural Park it has to be used for recreation. To set the relations between use preferences and recreational carrying capacity in Abant Nature Park, firstly a literature research was made to collect the studies done about the subject and the area. Potential outdoor recreation areas were determined by land studies and literature research on the second stage recreational carry&K capacity standards accepted in Turkey and in the world were exposed and the Aidfty of recreational use in the area were compared whit the accepted standards. On ta third xmstage a questionnaire was made to determine users characteristics, recreational backgrounds and their reactions to the density of area use. The questionnaire done in Abant Nature Park With the visitors was made up of four sections and 42 questions in total. These sections were; The type and frequency of land use of visitors The experiences that the visitors had after land use Socio-economic structure of visitors Determination of inquirer The inquiry study has starded in November 1999 and has ended in November 2000. The questionnaire was answered by 2992 visitors. The data taken from the answers has been commented on by using the statistical chi-square independence test. When the significance is >0.05 the results componed are called independent from each other, and dependent when the significance is <0.05. On the last stage of this study planning principles are determined on the base of the relations between recreational preferences and recreational carrying capacity in Abant Nature Park. The principles are determined as follows; Land use Use of natural resources Circulation Recreational construction Management of construction principles XTV