Doğu Anadolu bölgesi curie nokta derinliklerinin belirlenerek sismolojik ve tektonik verilerle denetlenmesi

Abstract

ÖZET DOĞU ANADOLU BÖLGESİ CURIE NOKTA DERİNLİKLERİNİN BELİRLENEREK SİSMOLOJİK VE TEKTONİK VERİLERLE DENETLENMESİ Bu çalışmada Doğu Anadolu Bölgesinin 37.42° - 40.78° N enlemleri ve 36.73° - 43.79° E boylamları arasında kalan bölümünün aeromağnetik verileri kullanılarak bölgenin Curie nokta derinliklerinin saptanmasına ve elde edilen Curie nokta derinliklerinden yararlanarak da bölgenin ısı akısı değerlerinin belirlenmesine çalışılmıştır. Çalışmada; esas alan değerleri çıkarılmış olan 1982.5 yılı aeromağnetik verileri kullanılmıştır. Albers projeksiyonu yardımıyla veriler bir düzleme iz düşürülmüş ve Surfer programıyla 2500 m aralıklarla örneklenerek çalışma bölgesinin aeromağnetik anomali haritası elde edilmiştir. Daha sonra Gilbert ve Galdeano (1985) tarafından hazırlanmış olan bilgisayar programı kullanılarak çalışma bölgesinin kutba indirgenmiş verileri elde edilmiştir. Haritanın güç spektrumuna hazır hale getirilmesi aşamasında matris formunda olan tüm veriler, 100 km kenar uzunluğuna sahip kare alan şeklinde olmak kaydıyla matrisin en alt sol köşesinden itibaren kenar uzunluğunun %50 si kadar yani 50 km boyunda kaydırılarak her veri gurubu için güç spekturumu hesaplanmıştır. Bu şekilde hesaplanan güç spektrumlarından mağnetik cismin ortalama derinliği ve üst derinliği belirlenerek bu değerlerden bölgenin ortalama Curie nokta derinliklerine ulaşılmıştır. Analiz sonucu mağnetik cisimlerin alt seviyesine ait bulunan ortalama Curie nokta derinlikleri 7-17.5 km arasında değişim göstermektedir. Elde edilen Curie nokta derinliklerinden belirlenen bölgenin ısı akısı değerleri ise 69.83-172.03 (mW/m 2) arasında değişim göstermektedir. Analiz sonucu bölge için elde edilen Curie nokta derinlikleri ve ısı akısı değerleri bölgenin tektonik, jeolojik ve volkanik yapısıyla ilişkilendirilmiştir. Bölgenin sıkışma rejiminin etkisi altında kalarak yoğun bir tektonik aktivite göstermesi ve bazı kesimlerinde volkanizmanın aktifliğini koruması bölgenin yüksek ısı akısı değerlerini içermesinde etken olduğu düşünülmüştür. Bölgede şimdiye kadar yapılmış olan jeofizik çalışmalarla saptanmış normalden oldukça düşük Pn hızlan, Sn ve Lg dalgalarının soğurulması gibi sismik olaylar ve bu çalışma sonucu elde edilen yüksek ısı akısı değerleri Doğu Anadolu Bölgesinin çalışma alanına giren bölümünde üst mantonun kısmen ergimiş ve soğurucu duruma geldiği görüşünü destekler niteliktedir. VII

SUMMARY THE DETERMINATION OF CURIE POINT DEPTHS OF THE EASTERN ANATOLIA REGION AND INSPECTION BY SEISMOLOGICAL AND TECTONIC DATA In this study, it has been aimed to determine the Curie point depths by using the aeromagnetic data remaining between the latitudes of 37.42°- 40.78° N and the longitudes of 36.73° - 43.79° E of the Eastern Anatolia and to define the heat flow rates of the region by using the Curie point depths. In the study, the aeromagnetic data of 1982.5 which the main field values have been eliminated were used. The data have been projected onto a plane by Albers projection and the aeromagnetic anomaly map of the region has been obtained by sampling interval of 2500 m by using Surfer program. Later on, the data reduced to the pole of the study region have been obtained by using the computer program developed by Gilbert and Galdeano (1985). In order to prepare the map for power spectrum calculation data were divided into squared areas with an edge length of 100 km, for each data group, power spectrum was determined by shifting the data as 50 % of the edge length which is 50 km, starting from the extreme bottom left corner of the matrix. The average Curie point depth of the region is obtained by using the average and top depths of the magnetic object which are calculated from the power spectrums. As a result of the analysis, the average Curie point depths from the bottom level of the magnetic objects varies between 7-17.5 km. The heat flow rates of the region specified from the Curie point depths show a variation between 69.83- 172.03 (m W/m2). As conclusion, the Curie point depths and heat flow rates for the region have been associated with the tectonic, geological and volcanic structure of the region. It has been considered active intensive tectonic activity under the effect of stress regime and the active volcanic activity in some regions have been effective at the region involving high heat flow rates. The extraordinary low Pn velocity rates and the attenuation of Sn and Lg phases determined by several geophysical studies and the high heat flow rates obtained from this study support the opinion that the upper mantle of this section of the Eastern Anatolia has partly melted and become absorbtive. vm