Ulaştırma yapıları standartlarının stratejik planlama modeli

Abstract

ÖZET ULAŞTIRMA YAPILARI STANDARTLARININ STRATEJİK PLANLAMA MODELİ Türkiye'de ithalat-ihracat, gider-gelir ve bütçe açıkları giderek büyümüş ve büyümeye devam etmektedir. Bu olumsuz gelişmeler yatırım, bakım-onarım ve işletme sermayesi darboğazım gündeme getirmekte; özelleştirme uygulamalarım ve bu doğrultuda alınan önlemlerinin yetersiz kalmasına neden olabilmektedir. Ülkemizde kişi başına milli gelir 3000 - 3500 $ / kişi olarak hesaplanmaktadır. Bu değer, gelişmiş ileri ülkelerin ancak % 8-10'u mertebelerine tekabül etmektedir. Bu durum ülkemiz insanlarının bir kısmı için gelişmiş ileri ülkelerin ve bölgelerin cazibe merkezleri olmasına yol açabilmektedir. Yine ülkemizde Batı bölgelerinde kişi başına düşen gelir 4000-5000 $/kişi iken Doğu bölgelerinde bu değer 800-1000 $ civarında olmaktadır. Bu oluşumlar Türkiye'nin dengeli, kararlı gelişiminde önemli sosyo-ekonomik sorunların ortaya çıkmasına yol açabilmektedir. Ülkemizin gelişmiş bölgelerine, diğer bölgelerden insan gücü, birikmiş sermaye kaynakları göçüne neden olabilmektedir. Bu oluşumlar, ülkenin dengeli, kararlı ve hızlı kalkınmasını, kalite birikimim ve dağılımını, ulusal kültürün ve estetik değerlerin gelişmesini, standartlarım; ülkemizin genel ortalamasını olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Bu belirlemeler Türkiye'de ulaştırma sektörünün ve sistemlerin birbiri ile sosyo-ekonomik ilişkilerinin işlevsel dinamik sistem yaklaşımı, durumsallık yaklaşımı ile bakılmasını; sorunların tanımı, analizi ve çözüm modellerinin yine bu sistem yaklaşımı ile ele alınmasını gündeme getirmektedir. Bu yönde öncelikle ülke standartlarının ve politikalarının, kalkınma stratejik planlarının ele alınan bölgelerin nüfus yoğunluğuna, kişi başına gelir düzeyi ile gelir dağılımına, nüfus gruplarının hizmetler için ayırdıkları kaynak miktarlarına, kişi başına katma değerlerine bağlı ve özgün olarak belirlenmesi öncelikli hale gelmektedir. Bu yaklaşım ulaştırma sistemleri standartlarının ve politikalarının, kalkınma stratejik planlarının; bölge ve ülke olanaklarının, sektörlerin fiziki ve teknik koşullarının ana çizgilerine, zaman içerisinde bölgesel ve uluslararası gelişim düzeylerine; deterministik, analitik ve sistematik çalışmalara, dinamik sistem yaklaşımı, durumsalhk yaklaşımı ile ekonomik ve optimum karar verme tekniklerine ve sonuçlarına bağlı ve özgün olarak belirlenmesini, yönetimini ve uygulanmasını ortaya koymaktadır. Ülke içerisinde sistemler arasındaki girdi-çıktı ilişkilerinin kuvvetlendirilmesine ilişkin yorumlara, standartlara ve politikalara, stratejik planlara ve uygulamalara önem verilmesini belirginleştirmektedir. Ulaştırma yapılan standartları bir çok parametreye ve değişkene bağlı olmasına rağmen hız ve kurba yarıçapı, standartlarının değişiminde ana parametreler olarak belirginleşmektedir. Bu çalışmada ülkemizdeki ulaştırma yapıları standartlarının hız ve kurba yarıçapı değişimine bağlı birim hat yatırım maliyeti, birim taşıt işletme ve enerji maliyeti, birim araç yatırım maliyeti arasındaki analitik ilişki saptanmaya çalışılmış; hız ve hıza bağlı kurba yarıçapı, yıllık birim işletme maliyeti, ortalama taşın mesafesine bağlı olarak bilet fiyatı ve buna bağlı talep ile hattın elde edeceği gelir ilişkisi modellenmiştir. Böylece ulaştırma yapılan standartlarındaki değişim ile gelir politikası arasında ilişki kurulmaya çalışılmıştır. VIII

SUMMARY STRATEGICAL PLANNING MODEL OF THE TRANSPORTATION STRUCTURE STAND ARTS Import-export and expand-income imbalances gradually increase in the course of time as well as the budget deficits in Turkey. These negative progressions cause source, investment and maintenance - repairment financial capital bottlenecks and the natural outcome of these bottlenecks are the several problems at the privatization and deficiencies in their applications. In our Country, national income is calculated as 3000-3500-USD per person. This rate is, on the other hand, 8-10% of the prosperous Countries. This makes attractiveness center the developed regions and/or countries for some people of our Country. National income distribution is 4000-5000-USD in the West Regions and 800-1000-USD, on the contrary, in the East Regions of Turkey. Hence, these constitutions generate main social-economic problems at the balanced and stable improvement of Turkey and an immigration of educated people and accumulated capital sources may take place from the undeveloped regions to developed regions. All these reasons may affect the stable, balanced and fast improvement of Turkey as well as the accumulation and distribution of her quality and in addition to this the improvement of the national culture, aesthetic values and standards. The resultant of these cause diminution of the general average of Turkey. These indications are very important for functional dynamic system approach to social-economic relations of the transportation sector and its related systems, conditional approach to social-economic relations of the transportation sector and its related systems, the defination of the problems, the analysis of the problems, the solutions of the problems from these point of views. At that point, the priorities are general standards as well as the policies and strategic development plans of Turkey. These must be originally evaluated w.r.t. population density, national income per person and its distribution, source amounts for several services that are allocated by population groups and value added per person. This approach also makes it possible of the transportation systems and policies, strategic improvement plans, country and region possibilities, the phisical and technical main lines of the sectors, regional and international improvement levels in time, deterministic, analytic and systematic works, dynamic system approach, the technics of taking an economic and optimum decision by conditional approaching, originally determination of the outcomes. In addition, it strengthens the interpretations related with the input/output relations of the systems in the Country and attach importance the regarding policies, standards and applications. Standards of the transportation structures depend on many parameters and variables. In spite of this, velocity and the curve radius are the main parameters that affect these standards to become more evident w.r.t. others. By this work, the analytic relations of the Unit line investment cost, unit vehicle operation and energy cost, unit vehicle investment cost are tried to define depending on the variation of both velocity and curve radius of transportation structure standards of our Country. In addition, velocity and curve radius that depends on the velocity, annual unit operation cost, ticket price regarding to the average transportation interval, related demand of the line and consequently revenue connection of the line are aimed to model. Hence, it is tried to make a connection between the variation of the transportation structure standards and revenue policy of the transportation systems. IX