Osmanlı İmparatorluğu`nda iktisadi düşüncenin modernleşmesi ve Hayriyye Tüccarları

Abstract

1774 yılında imzalanan Küçük Kaynarca Andlaşması'yla birlikte Rusya Karadeniz ticaretindeki Osmanlı ticaret tekelini kırmıştır. Ege sahillerinde denizcilikle uğraşan Rumların ticari faaliyetlerini artırmak amacıyla Rusya'nın himayesine girmesiyle birlikte Karadeniz'de Rus-Rum birlikteliğinden yeni bir ticari zümre ''burjuvazi'' ortaya çıktı. Rum burjuvazisinin bağımsız Yunanistan'ı kurma çabası Osmanlı Devleti tarafından farkedilmiş ve bir takım önlemler alınmaya çalışılmıştır. Fransız Devrimi'nden sonra dalga dalga yayılan milliyetçilik hareketleri ve iktisadi zorunluluklar birleşince Hayriyye Tüccarı gibi bir kurum ortaya çıkmıştır. Küçük Kaynarca Andlaşması'ndan sonra ticari faaliyetleri düşmeye başlayan Müslüman tüccarlar devlet teşvikiyle ticaret yapmaya başlamıştır.1810 yılından 1867 yılına kadar olan dönemde Müslüman tüccar faaliyetlerinin resmileşmiş biçimi Hayriyye Tüccalarıdır. Hayriyye Tüccarları devletin toplumdaki yüzü olarak imtiyazlı ticaret yapma hakkına sahip olan beratlı ticaret ehli kişilerdir. Müstemen Tüccar ve Avrupa Tüccarı gibi kurumlara karşı devletle organik bağı olan ''müslüman burjuva'' sınıfı özellikleri taşımaktadır. Batılılaşma ve reform hareketlerinin zirveye ulaştığı bir dönemde Hayriyye Tüccarları, Osmanlı iktisadi düşüncesinde de bir dönüm noktasını, kırılmayı temil etmektedir. 1833 Hünkâr İskelesi ve 1838 Baltalimanı Anlaşmaları; Hayriyye Tüccarlarının rekabet gücünü azaltmış, zamanla sayılarının azalarak kurumun yok olmasına neden olmuşlardır.

Russia had breaked Ottoman Empire's commerce monopoly in Black Sea with the Treaty of Kücük Kaynarca which was signed at 1774. The sailor Rums had accepted the Russia's patronage for the purpose of increase the commercial profits. This togetherness had changed the new commerce class ''Greek bourgeoisie ''. Greek bourgeoisie intented to set up new Greek State. Ottoman Empire became aware of the Greek's movements and tried to take several measures. After the French Revolution national movements began to expand step by step, movements and economical obligations had forced the Ottoman Empire to set up some intitutions as Hayriyye Tüccarı. Muslim merchants profits decreased after the Treaty of Kücük Kaynarca, in terms of this situation Ottoman State lenden wings to Muslim merchants. Between the 1810 and 1867, Muslim merchants had called the Hayriyye Tüccarları. Hayriyye Tüccarları represented the state, also they had some advantage. They had some points as ''muslim bourgeoisie'' because they had organic, structural vineyard. Hayriyye Tüccarları traded on behalf of Ottoman State against the Avrupa Tüccarları and beratli merchants. Hayriyye Tüccarları represent the transormation, turn point for Ottoman Empire's economic thouhgt in the era of Westernization and reform. However, The Treaty of Hünkâr İskelesi in 1833 and The Treaty of Baltalimanı caused to decline the Hayriyye Tüccarları's competition skills and weared off the institution.