Taşkesti (Bolu) dolayında gözlenen yapısal özelliklerin Kuzey Anadolu Fayı (KAF) ile ilişkisi

Abstract

Kuzey Anadolu Fayı (KAF) Türkiye'nin doğu kesimlerinde KB-GD uzanım sergilemekte iken; Taşkesti (Bolu) civarında D-B doğrultusuna sapmaktadır. Kuzey Anadolu Fayı bölgede kuzeyde İstanbul Zonu'na ait birimler ile güneyde temel birimler ve örtü birimlerin (baskın olarak Geç Pliyosen yaşlı) bulunduğu Sakarya Zonu'na ait birimlerin sınırını oluşturmaktadır. Bu bölge, kuzeyde Kuzey Anadolu Fayı (KAF) ile sınırlandırılmıştır. Ancak, araştırma alanında yüzeylenmiş olan kaya gruplarının köken-yaş ilişkileri (Jura-Alt Kretase) incelendiğinde; bölgenin KAF'dan daha eski jeolojik süreçlere ait verilere sahip olabileceği görülmektedir. Bölgenin jeolojik tarihçenin aydınlatılabilmesi-süreçlerin görece ilişkilerinin belirlenebilmesi amacıyla, çalışma alanından detaylı olarak düzlemsel veriler toplanmıştır. Arazide gözlenen birimlerinin tabaka duruşlarının doğudan batıya doğru yaklaşık olarak D-B doğrultusundan, KB-GD doğrultusuna değişim gösterdiği belirlenmiştir. Yapısal süreksizliklerin (eklem takımları/faylar) doğu kesimlerde çoğunlukla K-G ve KD-GB doğrultusunda olduğu; batıya doğru karmaşık bir model sunmakla birlikte; KB-GD doğrultusuna değiştiği saptanmıştır. Bu veriler bölgedeki güncel tektonik rejim olan Kuzey Anadolu Fayı'nın sağ yanal doğrultu atımlı fay geometrisi ile ilişkilendirildiğinde; KAF etkilerinin araştırma bölgesinin güney-güneydoğusuna gidildikçe tabaka konumları üzerinde azaldığı belirlenmiştir. Çalışma alanın tümünde yapısal süreksizliklerden faylar ele alındığında KD-GB ve KB-GD doğrultusunda gelişmiş olanlar dikkat çekmektedir. Bu faylar arasında KD-GB uzanımlı faylar çoğunlukla sağ yanal doğrultu atımlı fay özelliği taşımaktadır ki bu durum fay geometrisi açısından incelendiğinde bu koşulların sağlanabilmesi için ana fay sisteminin D-B uzanıma sahip sol yanal doğrultu atımlı fay karakterine sahip olmasını gerektirmektedir. Bu durum, KAF sisteminden evvelki sistemin-diğer bir deyişle `ata` fayın sol yanal doğrultu atımlı fay karakterine sahip olması gerektiğine işaret etmektedir. KB-GD doğrultusunda gelişmiş sol yanal doğrultu atımlı faylar ise; Kuzey Anadolu Fayı'nın sağ yanal doğrultu atımlı fay geometrisi ile uyumluluk göstermektedir. Ayrıca çalışma bölgesinde yüzeylenmiş kayalar üzerine uyumsuz olarak Pliyosen'den daha genç flüviyal-alüvyal çökellerin varlığı KAF'nun PliyoKuvaterner-Kuvaterner döneminde göreceli bir açılmalı (extensional) rejimden etkilendiğine işaret etmektedir.

The North Anatolian Fault (NAF) has predominantly NW-SE orientation in eastern Turkey and is transformed into an E-W trending in vicinity of the Taşkesti (Bolu) area in NW Turkey. The fault seperates two different tectonic units in the region: units of the Istanbul Zone in the north and basement and cover units of the Sakarya Zone in the south and is generally considered to have a formation age of Post-Pliocene. The study area which is delimited by the NAF in the north covers an area between Taşkesti and Mudurnu, where lacustrine Pliocene deposits unconformably overlie the southern sequence, and in places there are also fluvial and colluvial deposits younger than the Pliocene. The study area have Jurassic-Lower Cretaceous age rock units which experienced tectonic events associated with both the NAF and earlier episodes. In order to unravel neotectonic geological history of the study area, structural-depositional data are collected. It is noted that bedding planes are oriented from an E-W orientation to a NW-SE orientation from the east to the west of the study area. Also noted is the variation of the discontinuities (joints/faults) from an N-S and NE-SW orientation in the east to a rather complex NE-SE orientation in the west. When data are considered in view of the position of the NAF, lessening effect of the fault is observed towards the SE of the study area. Among the discontinuities, faults in NE-SW and NW-SE are notable. Of these faults, NE-SW trending faults are predominantly right-lateral strike-slip faults in that they must have been formed in association with an E-W trending left-lateral through-going fault. This suggests a system of left-lateral strike-slip fault prior to the NAF. The presence of sediments younger than the Pliocene bounded by these faults points to influence of a transtensional regime on the NAF during the Plio-Quaternary times. The NW-SE-trending left-lateral faults in the study area are kinematically in agreement with the Taşkesti segment of the present NAF.