Stoklarda zayi olma, fire ve değer düşüklüğünün vergi mevzuatı ve muhasebe standartları açısından incelenmesi ve mali tablolara yansıtılması

Abstract

Stoklar, işletme faaliyetlerini üretim veya ticari yönden istikrarlı bir şekilde devam ettirebilmeleri bakımından etkin rol oynamasıyla birlikte işletme bilançolarında çok önemli bir yere sahiptir. Bu yönden stokların muhasebeleştirilmesi, değerlemesi ve raporlanması işletmeler açısından önem arz etmektedir. Stoklarla ilgili olarak; Uluslararası Muhasebe Standartları (UMS) ve bu kapsamda Türkiye Muhasebe Standartları (TMS) içerisinde düzenlemeler yer almakla birlikte ülkemizde vergi ağırlıklı bir muhasebe sisteminin varlığı nedeniyle, işletmeler mali kârın belirlenmesi noktasında ağırlıklı olarak stoklara ilişkin muhasebe kayıtlarını, değerlemeleri ve raporlamaları Vergi Mevzuatına göre yapmaktadırlar. Ancak, TMS-2 Stoklar Standardı ile maliyet hesaplama ve muhasebeleştirmede farklılıklar meydana gelmektedir.Stoklar, olağanüstü olaylar veya bazı öngörülemeyecek nedenlerle kısmen ya da tamamen ortadan kalkarak zayi olabilmekte ve iktisadi değerlerini kısmen ya da tamamen yitirebilmektedirler. Diğer taraftan işletmelerde, üretim ve satış veya muhafaza amacıyla stoklama aşamasında meydana gelen fireler ise miktar azalması şeklinde ortaya çıkabilmektedir. Ayrıca, stokların öngörülebilen veya tersi durumlar neticesinde parasal değerlerinde ekonomik ya da fiziksel nedenlerden dolayı değer düşüklükleri de meydana gelebilmektedir. Bu çalışmada, stoklar için özellik arz eden `zayi olma, değer düşüklüğü ve fire` kavramları Türk Vergi Mevzuatı ve Türkiye Muhasebe Standartları açısından incelenmiş; değerleme hükümleri de dikkate alınarak Türk Vergi Mevzuatına ve TMS' ye göre zayi olma, değer düşüklüğü ve fire konuları ile ilgili örnek uygulamalara yer verilmiştir.

Inventories, have an important position in companies' balance sheets with their active role in order to maintain their business activities in a stable manner. In this respect, accounting, valuation and reporting of inventories are crucial for the businesses. There are some regulations for the inventories in the International Accounting Standards (IAS) and Turkey Accounting Standards (TAS). However, due to the existence of a tax-oriented accounting system in our country, businesses make their accounting records, valuations and reporting in accordance with the Tax Legislation while determining their profits. However, there are some differences in cost calculation and accounting with TMS-2 Inventories Standard.Inventories, may be lost partially or completely due to extraordinary events or for some unforeseen reasons and they may lose their economic values partially or completely. On the other hand, shrinkage occurring during the stocking phase for production, sales and preservation may occur as a decrease in quantity. In addition, as a result of the foreseeable or unforeseen circumstances, the monetary values of the inventories may be impaired due to economic or physical reasons.In this study, `wasting, impairment and shrinkage` concepts have been studied based on the Turkish Tax Legislation and Turkey Accounting Standards which have importance for inventories. Wasting, impairment and shrinkage concepts has been explained in accordance with the Turkish Tax Legislation to the TAS with the sample applications by taking into consideration the valuation provisions.