17. yüzyılda Mağrib`den bir seyyah: El-Ayyâşî`nin Seyahatnamesinde Haremeyn Yolculuğu

Abstract

Ebû Sâlim el-Ayyâşî (1037/1090) 17. Yüzyıl Mağrib tarihinin siyasi, sosyal ve dini hayatını şekillendiren mutasavvıf, fakih, seyyah kimliklerini kendinde toplamış entelektüel bir şahsiyet olarak karşımıza çıkar. Babasının kurduğu zaviyeye gösterdiği ihtimam ile Fas ve civarında şöhreti artan Ayyâşî'nin yaşamının ilk dönemini Mağrib'te yetişme süreci, ikinci merhalesini de Hicaz Bölgesi'ne üç defa gerçekleştirdiği ve ilmî kimliğini geliştirdiği, manevi olgunlaşma sürecini tamamladığı rıhleleri olarak değerlendirebiliriz. Bu bağlamda; ülkemizde henüz tarihi bir vesika olarak üzerinde durulmamış olan bu seyahatnamenin, edebiyat alanı dışındaki bir araştırmanın parçası olması amacı ile Ebû Sâlim el-Ayyâşî'nin hac seyahatnamesinde Haremeyn bölgesini konu edindik. Daha önce kapsamlı bir araştırmaya konu olmadığı için Ayyâşî'nin biyografisini ve eğitim hayatının ve zaviyesinin kimliğini inşa etmesindeki önemini, tespit ettik. 17. Yüzyıl Fas tarihinde ilmî ortamın ve zaviyelerin etkisinin Ayyâşî Zaviyesi özelinde anlaşılmasını sağlamaya çalıştık. Ardından er-Rihletü'l-Ayyâşiyye adlı seyahatnamesi ile birlikte hac yolculuğunu ele aldık. Böylece Haremeyn bölgesine Osmanlı Devleti sınırları dışından gelen mutasavvıf bir sûfînin hac yolculuğundaki menzillerini, Mısır'ın sosyal durumunu, Haremeyn bölgesinde Osmanlı'nın faaliyetlerini, bölgedeki ziyaretgâhları, özellikle Ayyâşî'nin Mekke ve Medine'ye bakışını ve burada edindiği tecrübeleri işleme yöntemlerini tespit etme imkânı bulduk.

Abu Salim al-Ayyashi was an intellectual figure known as a sufi, scribe, and traveller who shaped the political, social and religious life of the 17th century Moorish history. Ayyaşi showed great importance to the small monastery that his father founded and that made him very popular in Morrocco and its neighbourhood. The first period of his life can be identified as growing up in Maghreb and the second part is his three travels to the Hijaz area in which he developed his scholar identity and completed his spiritual maturation. In this context, we aimed to study Haramayn in Abu Salim Al-Ayyashi's pilgrimage travel book to study travel books within a non-literature study although they are still not accepted as historical records in our country. Since he has not been involved in a detailed study before, we also examined Al-Ayyashi's biography, educational background and the importance of the monastery in building his identity. We tried to show the efficiency of scholarly environments and monasteries in 17th century Moroccon history on the example of al-Ayyashi. Then we examined his pilgrimage with his travel book called Rihla al-Ayyâshi. We had the opportunity to determine where a sufi from outside the borders of the Ottoman arriving on the Haramayn region stopped during his pilgrimage travel, the social status of Egypt, the activities of the Ottoman Empire in Haramayn region, visiting places in the region and especially how al-Ayyashi saw Mecca and Medina and made use of his experiences there.