Aşağı Seyhan ovasında buğday ve mısır üretim alanlarında azot bütçesine ilişkin girdi ve çıktıların irdelenmesi

Abstract

Bitkisel üretimde yaygın olarak kullanılan başlıca bitki besin elementlerinden birisi olan azot, aşırı ve bilinçsiz bir biçimde kullanılarak çevreyi ve insan sağlığını olumsuz yönde etkilemektedir. Bu nedenle, topraklarda azotun dinamiğinin araştırılması ve risk faktörlerinin belirlenerek daha kapsamlı olarak N bütçelerinin oluşturulmasına ihtiyaç vardır. Bu amaçla, 2007 ve 2008 hidrolojik yıllarında azot bütçesini önemli bir şekilde etkileyen buğday, 1. ürün mısır, 2. ürün mısır ve gübre faktörleri kullanılarak Çukurova Bölgesinde, Aşağı Seyhan Ovası Akarsu Sulama Sahasında (9 495 ha) azot bütçesi belirlenmeye çalışılmıştır. Bileşeni oluşturan parçalardan her birinin seçilmiş azot girdi ve çıktısı (toprak azotu, bitki azotu, suda azot ve yağış azotu), ilgili bitkilerin azot bütçesinin belirlenmesinde kullanılmıştır. Üç bitki ve iki yıl için toplam altı N bütçesi hesaplanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre azot bütçesi incelendiğinde, 2007 ve 2008 yılları süresince sırasıyla; buğdayda 40 ve 49 kg N ha-1, 1. ürün mısırda 46 ve 82 kg N ha-1 ve 2. ürün mısır yetişme alanlarında 176 ve 229 kg N ha-1 sistemde kalan miktar olarak belirlenmiştir. Akarsu Sulama Bölgesinde oluşturulan azot bütçesindeki bileşenler içerisinde gübre azotu ve bitki ile kaldırılan azotun en önemli bileşenler olduğu belirlenmiştir. Bununla birlikte, özellikle 2. ürün mısırda yüksek verim beklentileri nedeniyle yüksek miktarlarda uygulanan azot, toprak ve iklim faktörlerinin etkisiyle araştırma alandaki N birikimine önemli oranda katkı sağlamıştır. Araştırma sonuçlarına göre, çalışma alanı N kirliliği bakımından potansiyel olarak risk altındadır ve azot girdi ve çıktı bileşenlerinin izlenerek dönemsel olarak kontrol altında tutulmasına ihtiyaç vardır.

Nitrogen (N) is one of the major plant nutrients extensively used in plant production, its excess and unconscious use effect an important negative role in environment and human health. Therefore, nitrogen dynamics in soils need to be studied to determine the N-budget in a broader level to control and prevent the risk factors. The plant, consequently fertilization, affected N budget has been studied in Akarsu Irrigation District of Lower Seyhan Plain (9 495 ha) of the Cukurova Region using wheat, 1st and 2nd crop corn during 2007 and 2008 hydrological years. Selected N input and output constituents (i.e. soil N, plant N, water N and rainfall N) have been determined to use in N budget of these related crops. Total of six N budgets were calculated for three crops and two years. According to the results of the research when the N budget was examined, there were 40 and 49 kg N ha-1 in wheat, 46 and 82 kg N ha-1 in 1st crop corn, and 176 and 229 kg N ha-1 in 2nd crop corn growing areas were recorded as the amount of remaining N in the system during 2007 and 2008 hydrological years. The input and output values indicate that fertilizer N, and N uptake by plant are the most important and valuable budget constituents affecting the N budget in Akarsu Irrigation District. The high amounts of nitrogen applied to soil for high yields in corn as a second crop have significantly contributed to then accumulation in the soils of the experimental field based on factors of soil and climate. Based on the overall results of this research, there may be potential risk of N pollution in the region and some input and output constituents need to be controlled and monitored periodically.