Göller Bölgesi ve Trakya`daki neolitik yerleşmelerin çevre koşullarına G.Ö. 8200 olayının olası etkileri

Abstract

Neolitik Dönem'de üreticiliğe dayanan yerleşik köy yaşantısının Avrupa'da ne zaman, neredeve nasıl başladığı gibi soruların yanıtlarını bulmak için yürütülen araştırmalar Avrupa'dagözlenen Neolitik yaşam tarzının Yakındoğu kökenli olduğunu ve çeşitli göç dalgaları ileyayıldığını ortaya koymuştur. Bu göçlerin nedenleri çeşitli sosyo–kültürel süreçlerleaçıklanmaya çalışılmıştır. 1999 yılına gelindiğinde Grönland buzullarında yapılanaraştırmalarda günümüzden 8200 yıl önce ani bir iklim değişiminin (RCC) gerçekleştiği tespitedilmiştir. Bu ani değişimin nedeni, Hudson Körfezini kaplayan buzul kütlesinin ani birşekilde erimesi sonucunda, ön buzul göllerinde tutulan büyük miktardaki tatlı ve soğuk suyunokyanus sistemine karışmasıdır. Bu durum Kuzey Atlantik'te derin su oluşumunu ve okyanusakıntısını etkilemiş ve kuzey yarımkürede iklimde kurak ve soğuk koşulların oluşmasınaneden olmuştur. Birçok araştırmacı tarafından, küresel ölçekte etkili olduğu varsayılan bu aniiklim olayının, G.Ö. cal. 8200'de görülen göçlerin ana nedeni olduğu ileri sürülmüştür.G.Ö. cal. 8200 olayının etkileri Türkiye'nin bazı bölgelerinde araştırılmış olmasına karşınNeolitik toplulukların gelişiminde önemli bir yere sahip olan Göller Bölgesi'nde veAvrupa'ya göç yolları üzerinde kilit konumda bulunan Trakya'da bu konu araştırılmamıştır.Bu tez projesinin amacı, Göller Bölgesi ve Trakya'da Neolitik doğal çevre ortamının ortayakonularak günümüzden 8200 yıl önce gerçekleştiği öne sürülen ani iklimsel değişimin bucoğrafyalarda etkili olup olmadığının belirlenmesi ve etkili olmuş ise Neolitik yaşamüzerindeki etkilerinin araştırılmasıdır. Bu amaç doğrultusunda jeolojik ve jeokimyasalyöntemlerle elde edilen veriler kullanılarak iklimsel ve bazı çevresel parametrelersaptanmıştır. Elde edilen bulgular arkeolojik çalışmalardan elde edilen verilerle birliktedeğerlendirilerek bir sonuca ulaşılmaya çalışılmıştır.İstanbul-Yenikapı yöresinde G.Ö. cal. 8200 Olayı jeolojik-jeokimyasal kayıtlardasaptanmıştır. Trakya-Eskigöl Mevkii yöresinde olasılıkla Meriç Nehri'nin neden olduğu yerelkoşullar nedeniyle maskelenmiş olduğu için belirgin bir şekilde saptanamamıştır. GöllerBölgesi'nde ilgili aralığa denk gelen karot kesimi sondaj sırasında yıkanlığı içinaraştırılamamıştır. Buna rağmen, çeşitli çalışmalarda G.Ö. cal. 8200 iklim olayının kuzeyyarımkürenin tümünde ve çalışma bölgelerimize yakın coğrafyalarda etkili olduğu gösterildiğiiçin, bizim çalışma bölgelerimizde de yaşandığı sonucuna varılmıştır. Batı MarmaraBölgesi'nde (Trakya'da) ve Göller Bölgesi'nde arkeolojik kayıtlar mimaride ve çanakçömlekteG.Ö. cal. 8200 Olayı ile ilişkilendirilebilecek değişiklikler göstermektedir. FakatDoğu Marmara Bölgesi'nde (İstanbul Bölgesi'nde) belirgin değişiklikler gözlenmemiştir.Bunlardan dolayı, G.Ö. 8200 iklim olayının Neolitik toplulukların sosyal ve kültürelgelişimleri üzerinde tekdüze olmasa da etkili olduğu sonucuna varılmıştır.

The studies conducted to find out the answers to the question when, where and how theproduction-based village life (Neolithic Period) did start in Europe demonstrated that theNeolithic life-style in Europe had its origin in the Near East and spread from this region toEurope via various migration waves and routes. Reasons behind these migrations areexplained by various socio-cultural processes. In 1999 a rapid climate change (RCC) event at8200 years before present was identified as a result of research studies on Greenland glacialice cores. The respective RCC event was caused by the fact that the glacial mass covering theHudson Bay was melted down and large volumes of water held in the glacial lakes wasreleased to the ocean. This affected the deep-water formation and current system in the NorthAtlantic Ocean and resulted in the northern hemisphere changes in climate mainly towardscold and dry conditions. This sudden climate change, which is assumed to have affected theenvironment on a global scale, was suggested from various authors as the main reason behindthe migrations at 8200 cal. BP.Effects of the 8200 cal. BP event were investigated in some regions in Turkey, but not in theLakes Region, which had a significant role in the development of Neolithic communities, andin Thrace, which occupied a key position on the migration routes to Europe. The goal of thisthesis is to define environmental conditions in the Lakes Region and Thrace during theNeolithic period and to determine whether the sudden climate change, which is proposed tohave taken place at 8200 before present, has affected these regions and caused changes in theNeolithic life and cultures here. For this purpose, climatic as well as some environmentalparameters have been determined using geochemical proxies. The results were then evaluatedtogether with data from archaeological studies.The 8200 cal BP event was recognized in the geological-geochemical records of theYenikapı-Istanbul area. It could not obviously be detected in Eskigöl-Thrace area, since therecords were masked by local conditions caused probably by Meriç (Maritza) River. In theLake District the records could not be investigated, as the respective interval of the core waswash-out during coring. However, as several studies showed that the 8200 cal BP event hadaffected almost the entire northern hemisphere and as it was also detected in regions close toour study areas, we concluded that it also has been experienced in our regions. Thearchaeological records indicated changes in architecture and pottery in Western MarmaraRegion (in Thrace) and in the Lake District, which can be associated with the 8200 cal BPevent. But in Eastern Marmara region (Istanbul area) no significant changes are observed.Hence, it could be concluded that the 8200 cal BP event had influenced the social and culturaldevelopment of Neolithic people, but not uniformly.