Kahramanmaraş Sütçüimam Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesine başvuran multipl skleroz hastalarında depresyon, uyku kalitesi ve bilişsel fonksiyonların değerlendirilmesi

Abstract

Amaç:Multipl skleroz (MS) enflamasyon, demiyelinizasyon ve akson hasarı ile karakterize otoimmün bir santral sinir sistemi (SSS) hastalığıdır. Güçsüzlük, duysal belirtiler, ataksi, mesane problemleri, yorgunluk, diplopi, görme bulanıklığı gibi görsel belirtiler, dizartri, bellek-konsantrasyon-dikkat bozukluğu gibi kognitif belirtiler sık görülen belirtilerdir. Genellikle ılıman iklim bölgelerinde görülür. Başlangıç yaşı genellikle 20-40'tır. Kadınlarda erkeklerden 2 kat daha sık görülür. Prevalansı coğrafi özelliklere bağlı olarak 100.000'de 2 ile 200 arasında değişmektedir. Etiyolojisi tam olarak bilinmese de immünolojik, genetik ve çevresel faktörlerin rolü olduğu düşünülmektedir.MS hastalığında, etkilenen bireylerde fiziksel belirtilerin yanı sıra psikiyatrik belirtilerin görülmesi oldukça sıktır. Bu tür hastalarda depresif belirtiler, uyku kalitesinde bozulma ve yürütücü işlevler, bellek, lisan, dikkat gibi bilişsel fonksiyonlardaki bozulmalar, kişinin işlevselliğini bozmakta ve yaşam kalitesini olumsuz etkilemektedir. MS özellikle genç yaştaki popülasyonu etkileyen kronik bir hastalıktır. MS hastalarında depresyon görülme sıklığı % 27-54, uyku kalitesinde bozulma % 47,5, uyku bozuklukları % 25-54, kognitif fonksiyonlarda bozulma ise % 40-65 oranlarında bildirilmiştir.Daha önceki çalışmalarda MS ile depresyon, uyku kalitesi ve bilişsel fonksiyonlar arasındaki ilişki ayrı ayrı ele alınmıştır. Çalışmamızda hastanemizde takip edilen MS hastalarının her üç belirti kümesi ile ilişkisinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Yöntem: KSÜ Tıp Fakültesi hastanesinde takip edilen ve 2010 McDonald tanı kriterlerine göre tanı konulan 50 MS hastası ve 50 sağlıklı kontrol çalışmaya alınmıştır. Her iki gruba Hamilton Depresyon Ölçeği (HAM-D), Pittsburg Uyku Kalite İndeksi (PUKİ) ve Montreal Bilişsel Değerlendirme (MOBİD) skalaları uygulanmıştır. Verilerin analizi SPSS versiyon 22 paket programında gerçekleştirildi.Bulgular: Çalışmamızda MS grubunda HAM-D, PUKİ ve MOBİD skorları, kontrol grubuna göre anlamlı oranda yüksek bulunmuştur. PUKİ bileşenlerine bakıldığında daha çok öznel uyku, alışılmış uyku ve uyku bozukluğunda yüksek skorlar alınmıştır. MOBİD bileşenlerinden ise görsel beceri, dikkat, lisan ve gecikmeli hatırlamanın bozulduğu saptanmıştır. HAM-D ve MOBİD skorları arasında negatif korelasyon saptanırken, PUKİ ve MOBİD skorları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. PUKİ ve HAM-D skorları arasında ise pozitif korelasyon gösterilmiştir.Sonuç: Multipl Skleroz hastalarında depresif belirtilerin, uyku problemlerinin ve kognitif fonksiyonlardaki bozulmanın normal popülasyona göre daha yüksek oranlarda görüldüğü bilinmektedir. Ancak bu üç belirti kümesinin birbiri ile ilişkisi yeterince aydınlatılamamıştır. Bizim çalışmamızda da depresyon, uyku problemleri ve bilişsel bozukluğun sağlıklı kontrollere göre daha fazla olduğunu gösterdik. Çalışmamızda depresyonun bilişsel fonksiyonlar üzerinde negatif etkisini saptamamıza rağmen, uyku bozukluğu ile bilişsel fonksiyonlar arasında anlamlı bir ilişki bulamadık. Multiple Skleroz hastalarında depresyon ve uyku bozuklarının kognisyon üzerine etkisini araştıran daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır. Bu etkinin daha iyi anlaşılması MS hastalarına yönelik daha stratejik tedavilerin geliştirilmesini sağlayacaktır.Anahtar Sözcükler: Multipl Skleroz, depresyon, uyku kalitesi, uyku bozukluğu, kognisyon, bilişsel fonksiyonlar

Objective: Multiple Sclerosis (MS) is an otoimmun central nerveus system (CNS) disease characterized by inflammation, demyelination and axonal injury. Symptoms such as weakness, ataxia, bladder problems, sensorial problems, fatigue, diplopia, dysarthria, memory-concentration-attention problems are often in MS. It's usually seen in climatic climate regions. Onset age is generally 20-40 and twice as many women are affected as men. Prevalance is between 2-200/100000 depend on geographical features. The etiology is unknown accurately but is considered the role of immunologic, genetic and environmental factors.It's often either phsycal or psychiatric symptoms in patients affected MS. In these patients, depressive symptoms, sleep disturbances, cognitive impairments such as executive functions, attention, language, memory disrupt functionality and affect quality of life negatively. Young generation usually suffer from MS.In MS patients, prevalance of depression is %27-54, prevalance of sleep problems is %25-54, of sleep quality decline is %47.5 and prevalance of cognitive impairments is %40-65.Previus studies have reported the relationship between MS and depression, sleep disturbances and cognitif decline seperately. We aimed to consider the relationship between all three grup above and MS patients treaten in our hospital.Method: We included 50 MS patients diagnosed according to 2010 McDonald criteria from the Department of Neurology in KSÜ Medicine Faculty and compared them with 31 healthy controls. Hamilton depression scale (HAM-D), Pittsburg sleep quality index (PSQ) and Montreal cognitive assesment (MOCA) were performed to both MS patients and healthy controls. Data analized with SPSS 22 program.Results: In our study, HAM-D, PSQ and MOCA scores were distinctly higher in MS group than control group. When looking at components of PUKİ, there are higher scores especially in subjective sleep quality, habitual sleep efficiency and sleep disturbances than others. We have found in MOBİD components; visuopatial functions, attention, language and delayed recall disrupted more than others. We found negative correlation between HAM-D and MOCA scores but no differences were found between PSQ and MOCA scores. A positive correlation were found between HAM-D and PSQ measurements.Conclusion: It's known that depressive symptoms, sleep disturbances and cognitive decline are often in MS patients compared to normal population. However, the relationship to each other of all these three symptom groups is not solved sufficiently. We also showed that depression, sleep problems and cognitive impairment prevalance is higher than healthy people. Although we reported negative effect of depression on cognition in our study, no difference was found between sleep disturbances and cognition. MS patients should be investigated in more depth to understand the complex interplay between depression, sleep and cognitive decline. Understanding this relationship will supply to improve more strategic treatments in MS.Key Words: multiple sclerosis, depression, sleep quality, sleep disturbances, cognition, cognitive functions