Hanefi fıkhında hilâfiyyât ve nesefî`nin bilinmeyen bir hilâfiyyât eseri tenkitli neşir ve çeviri

Abstract

Âlimlerin fıkhî meselelerdeki ihtilaflı görüşleri ve bunların delillerini inceleyen hilâfiyyât ilmi, fıkıh ilminin bir alt dalıdır. Hicri ikinci yüzyılda oluşmaya başlayan bu ilim, mezheplerin teşekkülü ile gelişmiş ve bu alanda fakihlerin ihtilaflarını derleyen birçok kitap telif edilmiştir. Hilâfiyyât ilmini ele alan bu tez üç bölümden oluşmaktadır. Bunlara ilaveten Ömer Nesefi'nin Matla'u'n-nücûm isimli eseri içerisinde yer verdiği hilâfiyyât eserinin tercüme ve açıklaması ek olarak verilmektedir. Birinci bölümde hilâfiyyât eserleri, yalnızca Hanefî mezhebi âlimleri tarafından kullanılmış olan özel bir metot üzerinden tasnif edilmiş ve bu tasnifin ardından Hanefî hilâfiyyât eserleri ele alınmıştır. İkinci bölümde Nesefi'nin kaleme aldığı Matla'u'n-nücûm kitabı ve bunun içerisindeki hilâfiyyât eseri incelenmiştir. Üçüncü bölümde ise çalışmamıza konu olan eserin tenkitli neşri verilmiştir. Çalışmaya ek olarak tenkitli neşri verilen eserin tercümesi ve eserdeki ihtilaflı meselelerde tarafların delilleri kısaca açıklanmıştır.

The science of khilâfiyyât, which studies disputed views between scholars and their evidence, is a sub-branch of Islamic jurisprudence (fiqh). The formation of this science, around the second century of Hijra, was assisted by the establishment of the schools of law (madhabs). Many books also were started to be written in this field compiling the conflicts of the views. This thesis, which studies the science of Hilâfiyyât, consists of three chapters and, in addition; translation, and commentary of the hilâfiyyât book which is contained in Omar al-Nasafî's encyclopedic book of Matla' al-Nujûm is added in the appendix of the thesis. In the first chapter, the hilâfiyyât books were classified by a special method which was used only by the Hanafi scholars and after this classification the works of Hanafi scholars were examined. In the second chapter, Matla' al-Nujûm which written by Nasafî and the hilafiyat book is detailly described. And in the last chapter, the critical edition of the hilâfiyyât book is given. Lastly translation of the khilâfiyyât book and the arguments of the sides in the disputed matters are briefly explained.