Yeşilyurt ilçesinde halkın sağlık hizmetlerinden yararlanma durumu ve etkileyen faktörler

Abstract

7. ÖZET 1996 yılında Yeşilyurt Merkez Sağlık Ocağı Bölgesi'nde halkın sağlık hizmetlerinden ne ölçüde yararlandığını, hastalandıklarında hangi sağlık kuruluşlarını seçtiklerini, bu seçimi yaparken hangi etmenlerin rol oynadığım, halkın sağlık ocağı hizmetlerinden ne ölçüde memnun olduğunu ve gelecekte sağlık ocağı hizmetlerinden beUentilerinin neler olduğunu belirleyebilmek amacı ile bu araştırma planlandı. Araştırma kesitsel tipte tanımlayıcı bir araştırma olup, araştırma evreni Yeşilyurt Merkez ilçesi ve bu ilçeye bağlı sağlık evi bulunan köylerdeki tüm hanelerdir. Sağlık ocağında bulundurulan ilçe merkezi ve köylere ait ETF(Evhalkı Tespit Fişi) dosyalarından rasgele %50 sistematik örnekleme ile 832 hane örneğe atanmıştır. Araştırmada örneğe atanan 832 haneden 831 'ine ulaşılmıştır. Araştırma, evrenden örneklem yolu ile alman hanelerde hane reisi ya da aile reisinin bulunmadığı durumlarda evin hanımı veya evdeki yetişkin bir yakım ile araştırıcı tarafından yüz yüze anket uygulamasıyla yapılmıştır. Araştırma bulguları sonucu, gerek çocuklar gerekse erişkinler hastalandığında bireylerin büyük çoğunluğunun ilk önce Sağlık Ocağım yeğledikleri saptanmış olup, hastalığın ciddi görülmesi durumunda ise bireylerin %72.3'ü başvuracakları sağlık kuruluşlarım değiştirebilecekleri görülmüştür. Sağlık ocağı hizmetlerinde önemli bir görev üstlenen ebelerin evlerin yansından fazlasını ayda bir izledikleri saptanmıştır. Sosyal güvencesi olmayanların %26.5'unun Sağlık Ocağına başvurmadığı, sosyal güvencesi olanların 90'a yakının sağlık hizmeti alabilmek için Sağlık Ocağına başvurdukları belirlendi. Alt gelir grubunun orta ve üst gelir gruplarına göre sağlık ocağına daha az 76başvurduğu saptandı. Bireylerin öğrenim durumlarına göre sağlık ocağına başvurmayanlar arasında %16.7 ile ilkokul öğrenimliler gelmektedir. Kırsal bölgedekiler yan kentsel yerleşimlilere göre sağlık ocağından daha az yararlanmakta oldukları görüldü. Sağlık ocağına başvurmama nedenleri arasında ulaşım zorluğunun ilk sırada geldiği görülmektedir. Ücretsiz hizmet sunulduğu için iyi bakılmadığı ve ilgi gösterilmediği ikinci sırayı almaktadır. Bunu daha iyi olanakların sağlık ocağında bulunmaması, deneyimli doktor atanmaması, iyi tedavi edilmediğine inanmak gibi nedenler izlemektedir. Örnekleme giren ailelerin %77.7'sinin sağlık hizmetlerinden memnun olduğu, %1 1.2'sinin memnun olmadığı saptanmıştır. Memnun olma nedenleri arasında ulaşımın kolay olması, hizmetlerin ücretsiz sunulması, hastalığına ilgi gösterilmesi ve gerektiğinde ileri tetkik için şevklerinin yapılması gelmektedir. Memnun olmama nedenleri arasında ise ulaşım zorluğu, hastalığına ilgi gösterilmemesi ücretsiz hizmet sunulduğu için iyi bakılmadığına inanma, ileri tetkikler istenmemesi ve sağlık personelinin sert davranması belirtilmektedir. Bireylerin tekrar hasta olması halinde sağlık ocağını kullanma boyutu %95.5 olarak belirlenmiştir. Sağlık ocağından bireylerin beklentileri arasında daha çok ilgi gösterilmesive kaliteli hizmet sunulması ilk sırayı almakta, bunu hizmetin aynen sürmesi, SSK ve Bağ- Kurlulara bakılması, ücretsiz ilaç verilmesi, uzman ya da deneyimli doktor bulundurulması, sağlık personelinin nöbet tutması ve laboratuar hizmetleri verilmesi izlemektedir. 1996 yılında Yeşilyurt Merkez Sağlık Ocağı'nda kişi başına hekime yıllık ortalama başvuru sayısı 1.8 olarak saptanmıştır. Hastanelerde yatan bireyleri bulunanlarm çoğunluğunu ilkokul öğrenimlilerin oluşturduğu, sosyal güvencesi olanların kendi hastanelerini yeğledikleri saptanmış olup her türlü olanaklara kavuştuklarında ise özel hastaneyi tercih edeceklerini belirtmişlerdir. Bunun nedenini ise paralı hizmetin kaliteli olacağı şeklinde açıklamışlardır. Yerleşim yerleri bakımından kırsal yerleşimli olanlar devlet hastanesinden yararlanırken yan kentsel yerleşimliler SSK hastanesi ve üniversite hastanesi+özel hastaneden yararlandıklan görülmektedir. Araştırma kapsammdaki bireylerin öğrenim durumu, yerleşim yeri, ve sosyal güvencesine göre son on yılda kaza geçiren fertlerinin hastanede yatış durumlan arasında istatistiksel olarak anlamlı fark yoktur. Kötü gelir grubunda olanlar kaza geçirmeleri halinde 77devlet hastanesini seçmektedirler. Her türlü olanağa sahip olduklarında bireylerin kaza geçirmeleri durumunda hastane seçiminde kırsal yerleşimlilerin daha çok devlet hastanesini tercih ettikleri bulunmuştur Araştırma kapsamındaki bireylerin ailelerinde son on yılda olan doğumların %94.4'ünün sağlık personeli yardımıyla yaptırıldığı ve bunların yaklaşık %6 1.6 'sının hastanelerde olduğu saptanmıştır. Sosyal güvence, gelir durumu, yerleşim yeri ve her türlü olanak varlığında doğumların yaptırılış şekli ve yer/sağlık kuruluşu arasmda fark yoktur. 78

8. SUMMARY The aim of this study is to determine the patterns of health service demand by individuals and the factors affecting this demand in Yeşilyurt Education and Research Health District. In addition, we wanted to determine that they expected from primary health care to be given in health centres and if they were satisfied from ones. This descriptive study was performed during between November 1995 and February 1997 in Yeşilyurt district which is the training and research area of İnönü University Faculty of Medicine Public Health Department in Malatya. Target population is divided into two part as rural and semi-urban areas. At our resarch, the method of fifty per cent sampling were randomly used in both the rural area semi-urban area. In this research, the data of the household head (either his wife or the adult members of family) in 831 houses were compiled. Information was collected through the individual questionnaire conducted by research from face to face with them and reached to sample population is 99.9% of the target population. According to the results average household size is 5 in our research area, of these, %39.9 were large families(5-6 person). Others were small(l-2), medium(3-4) and very large (7 and up) families. In addition, demand for health services are higher on semi-urban population than rural population(respectively 91.1%, 65.0 %). 87.5% of visited health institution is preferred health centres at first. The most important factors which influence choosing the health institution are distance, household income and services without payment. Among the people who used private health sector, the much more interested and take care of their is the most important factors. For mild cases, health centers; for acute and severe cases other health services are preferred by people. 79People that are not covered by any type of social security or insurance system contact with physicians less than one who under any type of social security coverage. The most of the household heads (77.7 % ) were satisfied from services health centres. 11.2 per sent of them were dissatisfied from ones. Most of the dissatisfied said that the health centre was too far away. It had been found out 1.8 applied number of annual per capita physician in our resarch area in 1996. In the light of these finding, his study suggest that the social security system should cover up the whole our society, ana therefore, health centres which are the most frequently used health institution should be supported and developed by the government. 80