1309 H. (1891 M.) tarihli Adana vilayeti salnamesinin yeni harflere çevrilmesi

Abstract

ÖZET 1309 H. (1891 M.) TARİHLİ ADANA VİLÂYETİ SALNAMESİNİN YENİ HARFLERE ÇEVRİLMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ Konumuz olan 1309 H. (1891 M.) Tarihli Adana Vilâyet Salnamesinin yeni harflere çevrilmesi yapıldıktan sonra değerlendirmeyi; coğrafî konum, tarihçe ve iktisadî yapı, mülkî, adlî ve askerî yapı, sosyal ve kültürel yapı olarak üç ana bölümde düzenledik. Adana 1891 tarihli itibariyle geniş bir bölgeye sahiptir. Topraklarının verimli olması, yer altı ve yer üstü zenginliği, ayrıca kavşak noktasında bulunması nedeniyle ekonomik açıdan iyi bir durumdadır. Pamuk, kereste, narenciye, hububat başlıca ürünleridir ve bunlardan bir kısmı ihraç edilmektedir. 1891 yılında Adana, merkeze bağlı bir vilâyettir. Adana Vilâyeti sancaklara, sancaklar kazalara, kazalar nahiyelere ayrılmıştır. Vilâyetin başında vali, sancakların başında mutasarrıf nahiyelerin başında kaymakam bulunmaktadır. Merkez Naibi, Defterdar, Mektupçu ve Alaybeyi vilâyet erkanını oluşturmaktadır. Vilâyet İdare Meclisi, Mektubi Kalemi, Şer'iyye Mahkemesi ve diğer mahkemeler, Maârif Dairesi vs... meclis, daire ve komisyonlar vasıtasıyla vilayetin idaresi sağlanmaktadır. Askeri yapıda son değişikliklere göre bir yapılanma olduğu görülmektedir. Redif ve Nizamiye Kuvvetleriyle beraber Zaptiye Teşkilâtı ile buna bağlı olarak Polis İdaresi görev yapmaktadır. Tanzimat ve sonrası dönemlerin yeniliklerinin uygulandığı görülmektedir. Vilâyetin üst düzey yöneticileri Müslümandır. Ancak gayr-i müslimlerin de yönetimde görev aldıkları ve rahatça yaşadıkları görülmektedir. Sosyal ve kültürel yapıda Türk-İslam kültürü etkilidir. Nüfus bakımından Müslüman nüfus ağırlıktadır. Gayr-i müslim nüfus da yaşamakla birlikte Feke, Kozan ve Hacın'da diğer bölgelere oranla daha fazladırlar. Bunlar dini vecibelerini rahatça yerine getirmekte ve şehir idaresinde de temsil edilmektedirler. Özellikle sağlık, tercümanlık, banka ve ulaşım konularında belirgin olarak görev yapmaktadırlar. Düzenli bir eğitim, haberleşme ve ulaşım sistemi kurulmuştur. Anahtar Kelimeler: Adana, Salname, Vilâyet.

ABSTRACT THE TRANSLATION OF ADANA PROVINCE ANNUAL DATED 1309 H.(1891 M.) TO NEW LETTERS AND EVALUATION After Adana Province Annual dated 1309 H. (1 891 M.) which is our subject, was translated to new letters, we prepared evaluation into three main parts; geographical position, historical account and economical position, civil, judical and military position, social and cultural position. Adana had a large region in 1891. It had a good economical condition since it had fertile land, under ground and surface wealth and it was at the point of junction. Cotton, timber, citrus fruits cereals were main products and some of them were exported. Adana was a province which was dependent to centre in 1 891. Adana Province was divided to sub-provinces, sub-provinces to districts, districts to sub-districts. Governor administered provinces, possessor administered sub-provinces head official of a districts administered sub-districts centre regent, the head of financial department, chief secretary of a ministry or province, colonel formed province. Province was administrated by means of Province Administration Council, Office of the grand vizier's private secretary, Canonical law court and other courts, Education Centre etc... council, office and commission. According to the last changes, it was observed mat there was a new construction in military. Troops of the milita or reserve and the Regular Army and Gendarme Organisation and Police Administration were working together. It was seen that the reforms of Political Reforms and the period after Political Reforms were applied. The most important administraters were Muslims, but it was observed that Non- Muslims worked in the administration department and they had a comfortable life. Turkish-Islamic cultre was efficient in social and cultural position. Muslims population was dense, but also Non-Muslims were living. The number of Non-Muslims was dense in Feke, Kozan and Hacın. They performed their religious duties easily and they were represented in the city administration. Especially, they worked in the area of health profession of an intepreter, bank and transportation. A regular education, communication and transportation system was set up Key Words: Adana, Annual, Province