İngiliz belgelerinde 20. yüzyıl başlarında Akdeniz ve Balkanlarda hakimiyet tartışmaları 1900-1912

Abstract

19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başları Büyük Devletler arasındaki ilişkilerde keskin değişikliklerin yaşandığı bir dönemdir. 19. yüzyıl başlarındaki Viyana Kongresi'yle (1814-1815) oluşan Avrupa Uyumu, yüzyıl boyunca pek çok defa teste tabi tutulmuş ve Büyük Devletler arasındaki çıkar çatışmaları sebebiyle kâğıt üstünde kalmıştır. 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı'yla birlikte Osmanlı Devleti'nin uğradığı büyük kayıplar, Rusya lehine dengelerin değişmesinden rahatsız Büyük Devletleri bir kez daha statükonun tesisi için bir araya getirmiştir. Bununla beraber 1878 Berlin Kongresi ve yapılan Berlin Anlaşması sorunları çözmemiş yalnızca ertelemiştir. Anlaşmaya taraf ve gözlemci olarak bulunan Büyük Devletler 1878 sonrası dönemde Osmanlı Devleti'nin dağılmasını kaçınılmaz olarak görmüş ve bu dağılmadan istifade etmek adına girişimlerini hızlandırmışlardır. Fransızların Tunus'u (1881) ve İngilizlerin Mısır'ı (1882) işgali bu girişimlerin 19. yüzyıl içerisindeki örnekleri olsa da 20. yüzyıl başlarında bilhassa Akdeniz ve Balkanlar'daki hakimiyet mücadeleleri yoğunluk kazanmıştır. Bu dönem içerisinde Rusya ve Avusturya'nın Balkanlar'da, İngiltere, İtalya, Fransa ve Almanya'nın da Akdeniz'deki hakimiyet mücadeleleri, statükoyu koruma çabalarına galip gelmiş ve Birinci Dünya Savaşı'na gidilen sürecin önü açılmıştır. Çalışmamız, Büyük Devletler arasında Akdeniz ve Balkanlar'da hakimiyet için verilen bu mücadele ve iş birliğini 1900-1912 yılları arasında yaşanan olaylar çerçevesinde İngiliz belgeleri üzerinden değerlendirmiştir. Bu değerlendirme esnasında bilhassa İngiltere ve İtalya'nın bahse konu olan bölgelerdeki faaliyetleri üzerinde durulmuştur.

Late 19th and early 20th Centuries were turbulent years for the relations between Powers, Vienna Congress had seen the creation of Concert of Europe, however inter-conflicts between Powers cause it to be accept only on paper. Losses suffered by Ottomans in 1877-78 Russian-Ottoman war, changed the balance in favor of the Russia and made Powers uncomfortable, once again having them gather to preserve the status quo. Although, Berlin Congress of 1878 and the subsequent treaty merely subsided the major problems, not solved them. Powers that were the sides and observers for the treaty, expecting the fall of Ottomans, took steps to further their goals. While we see some examples with the French invasion of Tunisia (1881) and the British invasion of Egypt (1882), early 20th Century would see the major actions being taken by Powers to ensure their respective dominance over Mediterranean and Balkans. Conflicts for dominance of Russia and Austria in the Balkans; and British, German, Italian and French in Mediterranean region would play a role in determining the sides for Allied and Axis forces pre-WWI. Hence, discord within the region would triumph over the effort to preserve the status quo and would pave the way to WWI.Our work revolves around the British documents between the years 1900 and 1912 to illustrate how the conflict and cooperation between the Powers effected the events mentioned.