Ortaöğretim okullarında yaşanan disiplin vakaları ve okul müdürlerinin önleyici uygulamaları (Rize ili örneği)

Abstract

Bu araştırmada, Rize il merkezi ve ilçelerinde bulunan devlet ve özel ortaöğretim kurumlarında yaşanan disiplin vakalarının okul türlerine göre dağılımını belirlemek, okul müdürlerinin okullarında yaşanan disiplin vakalarını önlemeye yönelik görüş ve çözüm önerilerini saptamak ve almış oldukları bu önleyici tedbirlerden başarılı sonuçlar elde edilen tedbirleri ortaya çıkararak, ortaöğretim kurumlarındaki disiplin uygulamalarına ışık tutmak amaçlanmıştır.Araştırmada ''Rize ilindeki özel ve devlet ortaöğretim okullarında yaşanan disiplin vakalarının okul türlerine göre dağılımı ve okul müdürlerinin bu disiplin vakalarını önlemeye yönelik almış oldukları önleyici tedbirler nelerdir?'' sorusuna cevap aranmakla birlikte, ortaöğretim kurumlarında yaşanan disiplin vakalarının neler olduğu, orta öğretim kurumlarında yaşanan disiplin vakalarının okul türlerine göre ne gibi farklılıklar gösterdiği, okul yönetimi tarafından yaşanan bu disiplin vakalarına karşı verilen cezaların neler olduğu ve okul müdürlerinin orta öğretim kurumlarında yaşanan disiplin vakalarını önlemeye yönelik ne gibi önleyici tedbirler aldığına dair alt sorularına da cevap aranmıştır.Araştırmamız altı bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm giriş bölümü olup, problem durumu, araştırma konusu ve problemi, çalışmanın ana problemi, alt problemler, araştırmanın amacı, araştırmanın önemi ve sınırlılıklar yer almaktadır. İkinci bölüm olan kuramsal çerçevede, disiplin, disiplin yaklaşımları, disiplin modelleri ve ilgili kavramlar açıklanmıştır. Üçüncü bölüm olan yöntem bölümünde, yöntem, araştırmanın modeli, çalışma gurubu, okul müdürlerinin kişisel bilgileri, veri toplama aracı ve verilerin çözümlenmesi hakkında bilgileri içermektedir. Dördüncü bölüm araştırma sonucunda elde edilen verilerin bulunduğu bulgular bölümü olup, beşinci bölüm tartışmalar ve yorumlar bölümü ve altıncı bölüm ise sonuç ve öneriler bölümüdür.Araştırma nitel bir araştırma olup, okulda yaşanan disiplin vakalarını tespit etmek için doküman analizi yapılarak 34 ortaöğretim okulunun disiplin kurulu kayıt defterleri incelenmiştir. Okul müdürlerinin yaşanan bu disiplin vakalarına karşı almış oldukları önleyici tedbirleri tespit etmek için ise 30 ortaöğretim okulu müdürüyle yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılarak görüşmeler yapılmış ve elde edilen verilerin analizinde ise betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Okul müdürleriyle disiplin anlayışları ve önleyici uygulamalarına dair yapılan görüşmeler neticesinde elde edilen görüşlerin bazılarından alıntılar yapılarak bulgular kısmında aktarılmıştır.Araştırmanın örneklemini Rize merkez ve ilçelerinde bulunan 12 Mesleki ve Teknik Lise, 9 Anadolu Lisesi, 4 İmam Hatip Lisesi, 4 Fen Lisesi ve 1 Özel Liseden oluşan toplam 30 ortaöğretim okulu müdürü ile yapılan yarı yapılandırılmış görüşmeler ve 13 Anadolu Lisesi, 12 Mesleki ve Teknik Lise, 4 İmam Hatip Lisesi, 4 Fen Lisesi ve 1 Özel Lise olmak üzere toplam 34 ortaöğretim okulunun 2014-2015 Eğitim Öğretim Yılına ait disiplin kayıt defterleri oluşturmaktadır.Yapılan araştırma neticesinde ortaöğretim okullarında en çok yaşanan disiplin vakalarının ders içi ve ders dışı faaliyetlerin akışını bozmak (%17,95), okul sınırları içerisinde tütün ve tütün mamulleri bulundurmak yahut içmek (%17,67), kavga etmek ve başkalarına fiili şiddet uygulamak (%12,48), kaba ve saygısız davranmak (%8,69), kopya çekmek veya çekilmesine yardımcı olmak (%6,87), başkalarına hakaret etmek (%4,90), kılık kıyafet kurallarına uymamak (%4,34), okul tarafından verilen belgelerde değişiklik yapmak (%3,64) olduğu görülmüştür.Okulların disiplin kayıt defterleri incelendiğinde, ortaöğretim okullarında yaşanan disiplin vakalarının okul türlerinin toplam disiplin vakası sayısına oranına göre dağılımı, Anadolu Liselerinde; tütün ve tütün mamulleri bulundurmak yahut içmek (%27,39), Fen Liselerinde; okul tarafından verilen belgelerde değişiklik yapmak (%30,76), Mesleki ve Teknik Anadolu Liselerinde; dersin ve ders dışı faaliyetlerin akışını bozmak (%24,93), İmam Hatip Liselerinde; kopya çekmek veya çekilmesine yardımcı olmak (%23,52), eylemlerinin en çok karşılaşılan disiplin vakaları olduğu görülmüştür. Özel liselerde ise yapılan doküman analizlerinde resmiyete yansımış herhangi bir disiplin vakasının olmadığı görülmüştür.2014-2015 Eğitim Öğretim Yılına ait disiplin kurulu kayıt defterleri incelenmiş olup okullarda yaşanan disiplin vakalarına karşı okul disiplin kurulları tarafından öğrencilere en çok kınama cezasının verildiği (%63,26), ikinci olarak okuldan kısa süreli uzaklaştırma (%35,90) ve üçüncü olarak da okul değiştirme cezasının (%0,42) verildiği görülmüştür.Araştırma kapsamındaki okul müdürleriyle yapılan görüşmelerden elde edilen veriler sonucunda, orta öğretim kurumlarında yaşanan disiplin vakalarına karşı okul müdürlerinin önleyici tedbir almada en çok rehberlik hizmetleri ile ilgili tedbir alma (%16,92), ceza yaptırımları ile ilgili tedbir alma (%15,88), öğrenciye pozitif yaklaşım ile ilgili tedbir alma (%12,26), okul yöneticileri, öğretmen ve çalışanlarla ilgili tedbir alma (%11,05), öğrenci velileri ile ilgili tedbir alma (%9,84), disiplin yönetmeliği ile ilgili tedbir alma (%8,98) yaklaşımlarından faydalandıkları görülmüştür. Okullarda yaşanan disiplin vakalarını önlemeye yönelik okul müdürlerinin almış olduğu önleyici tedbirler içerisinde ''Rehberlik Hizmetleri İle İlgili Tedbir Alma Yaklaşımının (%16,92)'' en çok kullanılan tedbir yaklaşımı olarak karşımıza çıkması önleyici ve iyileştirici disiplin yaklaşımlarının okullarda etkin kılınmaya çalışıldığının göstergesi olduğu söylenebilir. Araştırma kapsamındaki okul müdürleriyle yapılan görüşmeler ve disiplin raporlarının incelenmesi neticesinde okullarda uygulanan disiplin yaklaşımlarının okul türlerine ve okul müdürleri arasında uygulamada farklılık gösterdiği görülmüştür. Buna göre Mesleki ve Teknik Liselerde ''Cezalandırıcı Disiplin Yaklaşımının'' ağırlıkta uygulandığı, Anadolu Lisesi ve İmam Hatip Liselerinde ''İyileştirici ve Önleyici Disiplin Yaklaşımının'' daha ağırlıkta kullanıldığı, özellikle akademik yönden yüksek olan öğrencilerin bulunduğu Anadolu Liseleri ve Fen Liselerinde ise ''Modern Disiplin Anlayışının'' daha ağırlıkta uygulandığı görülmüştür.Araştırma ortaöğretim kurumlarında yaşanan disiplin vakalarına karşı ülke genelinde ortak önleyici tedbir çalışmalarına ışık tutması bakımından önemlidir. Ayrıca öğretmen ve idarecilerin hizmet içi eğitim programlarında bu çalışmanın bulgularına yer verilmesi, yanlış uygulamaları önleme ve idarecilerin yaşanan veya yaşanması muhtemel disiplin vakalarına karşı tedbirli olmaları ve de gerekli yetiyi kazanmaları hususunda önemli rol oynayacaktır.Yaptığımız bu çalışma okul müdürlerinin müdür olarak hizmet yılı değişkeninin disiplin anlayışları ve uygulamaları üzerindeki etkisinin incelenmesi, okul müdürlerinin makam kaygısı değişkeni ile disiplin anlayışları ve uygulamaları üzerindeki etkisinin incelenmesi, özel okul müdürlerinin disiplin sorunları ve ceza yaptırımlarına ilişkin tutum ve algılarının incelenmesi, okul ikliminin öğretmenlerin disiplin anlayışları ve uygulamaları üzerindeki etkisinin incelenmesi, okullarda görev yapan öğretmenlerin yaş ortalamaları değişkeni ile disiplin anlayışı ve uygulamaları arasındaki ilişkinin incelenmesi, okul müdürlerinin atanma şeklinin disiplin uygulamaları üzerindeki etkisinin incelenmesi gibi konularda da araştırma yapılmasının faydalı olacağı kanaatini doğurmuştur. Bu da yeni araştırmaların yapılmasını gerekli kılmaktadır.Anahtar Kelimeler: Rize örneği, disiplin, ortaöğretimde disiplin, okul müdürü, disiplin modelleri.

Scope of this research is to detect the distribution of disciplinary cases occurred in private and state secondary schools in the province of Rize and its districts by school types, identifying the opinions and solution recommendations of the school headmasters regarding preventing the disciplinary actions occurred in their schools and shedding light upon the disciplinary practices in the secondary schools by revealing the successful precautions among such precautionary measures taken by the school headmasters.In this research, not only the question `What is the distribution of disciplinary cases occurred in private and state secondary schools in the province of Rize and what are the precautionary measures taken by the school headmasters against these disciplinary actions?` is answered, but also some other questions such as what the disciplinary cases occurred in secondary schools are, differences of disciplinary cases in secondary schools according to school types, punishment given by the school administration against such disciplinary cases and precautionary measures taken by the school headmasters to prevent the disciplinary cases occurred in secondary schools are answered.This research consists of six sections. The first section is the introduction section and includes the problem case, subject of the research and the problem itself, the main problem of the study, other problems, purpose of the research, importance of the research and limitations. In the second section, the theoretic framework, discipline, disciplinary approaches, disciplinary models and related notions are explained. In the third section, method section, the method, model of the research, study group, personal information of the school headmasters, data collecting and analysis of the date are identified. The fourth section is the findings section consisting of the date obtained as a result of the research. The fifth section contains the discussions and comments and finally the results and recommendations are identified in the sixth section.This research is a qualitative research and also disciplinary register books of 34 secondary schools were investigated in order to determine the disciplinary cases occurred in the school through document analysis. Semi – structured interview technique was used with the school headmasters to detect the precautionary measures they take against such disciplinary actions and descriptive method was used for the analysis of the data obtained. Some the opinions obtained from the interviews made with the school headmasters about their disciplinary approaches and precautionary practices were quoted and reflected in the findings sections.Sample of this research consists of the semi-structured interviews made with 30 school headmasters from 12 Vocational and Technical High Schools, 9 Anatolian High Schools, 4 Religious High Schools, 4 Science High Schools and 1 Private High School and disciplinary register books of 34 secondary schools (13 Anatolian High Schools, 12 Vocational and Technical High Schools, 4 Religious High Schools, 4 Science High Schools and 1 Private High School) belonging to 201-2015 school year.According to the results of the research performed it was evident that the disciplinary cases mostly occurred in secondary schools were interrupting the lesson and extracurricular activities (17,95%), carrying and using tobacco and tobacco products within the school (17,67%), fighting, committing physical force against the others (12,48%), behaving rudely and disrespectfully (8.69%), cheating or helping other students to cheat (6.87%), insulting the others (4.90%), disobeying the school uniform rules (4.34%), making amendments on the documents given by the school (3.64%).When the distribution of disciplinary cases occurred in secondary schools by school types and the disciplinary register books of the school were investigated, it was evident that the most common disciplinary cases occurred in Anatolian high schools were carrying and using tobacco and tobacco products (27,39%), the most common disciplinary case occurred in Science High Schools was making amendments on the documents given by the school (30,76%), the most common disciplinary case occurred in Vocational and Technical Anatolian Highs Schools was interrupting the lesson and extracurricular activities (24,93%), the most common disciplinary case occurred in Religious High Schools were cheating or helping other students to cheat (23,52%). In terms with the private high schools, it was evident that there weren't any disciplinary cases reported officially in the document analysis performed. After investigating the disciplinary register books of the schools belonging to the school year of 2014-2015, it was recognised that the most common punishment given to students by the school disciplinary committee against such disciplinary actions was reprimanding (63,26%), the second punishment was giving suspension from the school for a short time and the third punishment was changing the school.As a result of the data obtained from the interviews with the school headmasters within the scope of this research, it was evident that for the precautionary measures against such disciplinary actions the school headmasters used mostly the approaches including the measures taken with guidance and counselling services (16.92%), measures taken with penal sanctions (15.88%), measures taken by approaching the student positively (12.26%), measures taken with the school managers, teacher and the personnel (11.05%), measures taken with the parents (9.84%) and measures taken according to the disciplinary regulation (8.98%). Considering that the most commonly used precautionary approach among the measures taken the school headmasters against the disciplinary cases in the schools is `The Approach of Taking Measures with Guidance and Counselling Services (16.92%), it can be said that this is an indicator for the attempts of activating such precautionary and remedial disciplinary approaches in schools.As a result of the interviews with the school headmasters and investigation of the disciplinary reports within the scope of this research, it has been found that there are some differences in disciplinary approaches applied in schools according to school types and school headmasters. Accordingly, `Punitive Disciplinary Approach` is the most common practice in Vocational and Technical High Schools and `Remedial and Precautionary Disciplinary Approach` is the most common practice in Anatolian and Religious High Schools and `Modern Disciplinary Approach` is the most common practice especially in Anatolian and Science High Schools which have academically successful students.This research is important in terms with illuminating the common precautionary measure studies against disciplinary cases in secondary schools within the whole country. Besides, including the findings of this research in the in-service training programmes of teachers and administrators will have an important role in preventing wrong actions and making the administrators more cautious against the disciplinary cased occurred or likely to occur and making them gain the necessary ability in this context.As a result of this research we can say that it will be useful to perform some other researches about subjects such as investigation of the effect of service year of school headmasters as a headmaster on disciplinary approaches and practices, investigation of the effect of position concerns for school headmasters on disciplinary approaches and practices, investigation of the approaches and apprehension of private school headmasters on disciplinary problems and punishment sanctions, investigation of the effect of the school atmosphere on the disciplinary approaches and practices of the teachers, investigation the connection between the age range of the teachers working in the schools and the disciplinary approaches and practices and investigation of the effect of assignment type of school headmasters on the disciplinary practices. This shows us that some new researches should be performed.Key Words: Sample of Rize, disciplinary, discipline in secondary education, school headmaster, disciplinary models