Osmanlı Devleti`nde Fransız sermayesi (1838-1914)

Abstract

iiiÖZOSMANLI DEVLETİ'NDE FRANSIZ SERMAYESİ (1838-1914)ONUR ÇAPARXIX. yüzyıl başlarından itibaren, Osmanlı Devleti Avrupalı devletlerinekonomik üstünlüklerine karşı bir direniş göstermiştir. Avrupa sermayesiningenişlemesi, Osmanlı geleneksel ekonomik yapısını bozmaya başlamış; Avrupamallarının Osmanlı pazarında yerli ürünlerin yerini almasını hızlandırmıştır. Yüzyılınortalarında sermaye birikimi politikaları ile zenginleşmiş olan batılı ülkeler hızlı birşekilde tekelci kapitalizme yönelmiş, Osmanlı Devleti gibi ülkelere sermayelerini hızlıbir şekilde ihraç etmişler ve yatırımlar yapmaya başlamışlardır. Bu dönemde OsmanlıDevleti'ndeki sermaye yatırımlarının gelişimi daha önceden muhtelif devletlerevermiş olduğu kapitülasyonların yanında, bu yüzyılda batılı ülkelerle yapmış olduğuticari anlaşmalar nedeniyle daha da hızlanmış görülmektedir.Konumuzun ana temasını oluşturan Fransız sermayesi, 1789 devrimi sonrasıyaşanan ekonomik dönüşüm sayesinde dünyaya açılmaya başlamıştır. Bu dönemdekurulan merkez bankası ve özel teşebbüsler sayesinde hızlı bir ekonomik gelişmegösteren Fransız ticari burjuvazisinin, başta İngiltere olmak üzere, diğer batılı ülkelerleyaşadığı yoğun rekabetten kaynaklı olarak; Osmanlı Devleti'ne önemli miktardasermaye yatırımı yaptığı anlaşılmaktadır. Öncelikle borç ve devlet tahvili alımsatımınadayanan bu Fransız kaynaklı sermaye hareketliliği, daha sonra bankacılık,sigortacılık, demiryolu, liman, kent hizmetleri ve madencilik alanlarında doğrudanyatırımlara dönüşmeye başlamıştır. Genel olarak 1838 Baltalimanı TicaretAntlaşması'nın tatbiki ile başlayıp I. Dünya savaşı öncesine kadar süren dönemde,Osmanlı Devleti'ndeki Fransız sermayesinin tarihsel oluşumu, gelişimi ve etkileriniele alan tezimiz, bilhassa Osmanlı'da kurulan Fransız sermayeli şirketler ile buşirketlerin sektörel faaliyetlerini detaylı olarak incelemeyi amaçlamıştır.Anahtar Kelimeler: Fransız sermayesi, Fransız şirketleri, Osmanlı ekonomisi,kapitülasyonlar, ticari anlaşmalar

ABSTRACTTHE FRENCH CAPİTAL IN THE OTTOMAN EMPIRE (1838-1914)ONUR ÇAPARFrom the beginning of the 19th century, the Ottoman Empire had shownresistance to the economic superiority of the European states. The expansion ofEuropean capital began to disrupt the traditional Ottoman economic structure andaccelerated the replacement of European goods in the Ottoman market for domesticproducts. In the middle of the century, the Western countries, which were enriched bycapital accumulation policies, quickly turned to monopoly capitalism, exported theircapital to countries like the Ottoman Empire and started to make investments. Duringthis period, it has seen that the development of the capital investments in the OttomanEmpire accelerated due to the trade agreements with Western countries in this century,in addition to the capitulations it had previously given to various statesFrench capital, which was the main theme of our subject, was opened to theworld thanks to the economic transformation that took place after the 1789 revolution.It is understood that the French commercial bourgeoisie, which showed a rapideconomic development thanks to the central bank and private enterprises establishedduring this period, made a significant amount of capital investment in the OttomanEmpire due to the intense competition with other western countries, especiallyEngland. This French-based capital mobility, which was primarily based on debt andgovernment bond trading, was later transformed into direct investments in banking,insurance, rail, port, urban services and mining. In general, our thesis on the historicalformation, development and effects of French capital in the Ottoman Empire in theperiod starting with the application of the Baltalimanı Trade Agreement of 1838 andlasting until the First World War, in particular the French capital companiesestablished in the Ottoman Empire and the sectoral activities of these companies indetail as the purpose of review.Keywords: French capital, French companies, Ottoman economy,capitulations, commercial agreements.