İktidarın panoptik gözü olarak sosyal medya: Facebook-Cambridge Analytica örneği

Abstract

Çalışma, iktidarın en sık kullandığı disiplin araçlarından birisi olan gözetimintarihsel süreç içerisindeki seyri ve işlevini, günümüze dek uzanan örnekleriyle ortayakoymayı amaçlamaktadır. Gözetimin en bilindik model ve kavramsallaştırması olanpanoptikon kavramının, Jeremy Bentham ile literatüre girdiği klasik panoptikonhalinden, günümüz dijital panoptikon evresine gelene kadarki yol haritası çalışmanıntemel konularındandır.Üç bölümden oluşan çalışmanın birinci bölümde iktidarın tanımı ve doğası ile iktidarın işlevi ve türlerine değinilmiştir. Gözetimin tanımı ve panoptikon kavramının tarihsel süreçteki gelişimi ve değişimi, klasik panoptikonda türeyen çeşitli gözetim türleri ve kavramları da birinci bölümün konusu olmuştur. İkinci bölümde internet ve sosyal medyanın gelişimi, sosyal medya kullanımının önemi ve etkileriyle beraber birey-iktidar ve toplum-iktidar ilişkilerine etkisi ele alınmıştır. Sosyal medya platformlarının tanım ve işlevleriyle beraber, sosyal medya olgusu da değerlendirilmiştir. Üçüncü bölümde ise klasik panoptikonun dijital panoptikona evrilmesinin günümüzde en çok konuşulan örneklerinden birisi olan Facebook-Cambridge Analytica örneği etraflıca değerlendirilmiştir. Hastane, hapishane, okul gibi somut mekanlarda bireyin bedeni üzerinden örgütlenen gözetim faaliyetlerinin, internet gibi bireyin sanal varlığının söz konusu olduğu mekanlarda bireyin sanal verileri üzerinden yeniden yapılandırılmasının öyküsü ele alınmıştır.

Surveillance is one of the most frequently used tools of control and disciplinaryby power. The study aims to deal with the changes in the historical process of surveillance. The panopticon, first introduced by Jeremy Bentham, is the most well-known model and concept of surveillance. In this study, the change from classical panopticon to digital panopticon is discussed.In the first part of the study which consists of three parts, the definition andnature of power, the function and types of power. The definition of surveillance andthe development and change of the concept of panopticon in the historical process, thevarious types and concepts of surveillance derived from classical panopticon havebeen the subject of the first chapter. The definition and function of social mediaplatforms such as Facebook, Twitter, Youtube, Instagram and Periscope and thephenomenon of social media were explained.The third part includes the transformation of social media practices as surveillance tools. The Facebook - Cambridge Analytica data scandal revealed the intended use of the data today. Surveillance is now taking place in an abstract space like the digital world, rather than concrete spaces such as factory, hospital, school, military. virtual surveillance is provided by individuals' digital movements and social media usage practices, independent of the concrete space. consumption habits and political behavior of individuals are influenced by illegal user data. The relationship between social media, surveillance and politics is discussed with the 'case study' method.