Türk Boğazları ve geçiş

Abstract

ÖZET Uluslararası deniz taşımacılığı dünya ticaretinin en vazgeçilmez unsurlarındandır. Deniz taşımacılığını kolaylaştıran ve ulaşımı kısaltan en önemli etkenlerden birisi ise boğazlardır. Bu sebeptendir ki açık denizleri birbirine bağlayan kanallar ve boğazlar, tarihi süreci içinde her zaman önemini korumuştur. Türk Boğazları bu bakımdan Türkiye'nin komşuları dışındaki diğer ülkeler içinde benzer önemi taşımaktadır. Türk Boğazları üzerinde en çok tartışılan bir su yoludur. Ticaret ve savaş gemilerinin geçişini konu alan en uzun süreli ve kapsamlı mücadeleler, İstanbul ve Çanakkale Boğazlan üzerinde cereyan etmiştir. Bu sebepten, dünyada Boğazlar Meselesi denildiği zaman tek başına Türk Boğazları akla gelmektedir. 1453 yılında İstanbul'un fethinden sonra tamamen Osmanlı İmparatorluğunun egemenliği altında olan Türk Boğazlarından, diğer devletlerin de geçişlerine müsaade edilmiştir. Bu müsaade; tarihi akışı içerisinde Osmanlı Devleti'nin gücüne paralel olarak dönem, dönem çok yada az kısıtlamak olmuştur. Bu dönemler; 1453-1774 Yılları arasında `Tek taraflı tasarruflarla düzenleme devresi`(Mutlak egemenlik devresi), 1774-1840 Yılları arasında `İkili antlaşmalarla düzenleme devresi`, 1840- Yılları arası da `Çok taraflı antlaşmalarla düzenleme devresi` olarak ele alınmıştır. Burada 1840-1923 yıllan arasında çok taraflı antlaşmalar Osmanlı İmparatorluğu ile daha sonra ise Türkiye Cumhuriyeti Devletinin kuruluşu olan 1923 tarihinden sonra da Türkiye ile imzalanmıştır. Uluslararası sözleşmelerle ve Deniz Hukuku Konferanslanyla Türk boğazları Uluslararası su yolu olarak kabul edilmiştir. Halbuki Türkiye Cumhuriyeti Devletinin tam hükümranlık sınırları içerisinde bulunmaktadır. Boğazlar Bölgesinin serbest geçiş kurallan doğrultusunda tamamen geçiş ve geçişte uygulanacak statüyü belirlemekte serbest olması hükümranlık hakkının bir gereğidir. Türk Boğazlannm Uluslararası platformlarda da görüşülmesi, tartışılması egemenlik ve hükümranlık haklarının tartışılması anlamını taşımaktadır. XIITürkiye'nin Akdeniz, Ege Denizi ve Karadeniz limanlarını birbirine bağlayan. Bu nedenle başka devletler için sadece dış ticaret alanında önem taşıyan Boğazlar, Türkiye için dış ticaret bir kenara bırakılsa bile iç ticaret açısından vazgeçilmez bir ulaşım yoludur. Boğazda yer alan İstanbul Limanı, Türkiye'nin her bölgesinden toplanan her türlü malın ihraç edildiği veya iç pazara sevk edilmek üzere toplandığı önemli bir limandır. Bu yüzden bu çalışmada Türk Boğazlarının mitolojik efsanelerden başlayarak, günümüze kadar geçirdiği bir nevi evrim sureci içerisinde öneminin gitgide artması ve bunu etkileyen nedenler, tarihi sureci içerisinde, yapılan anlaşmalar ve çeşitli görüşmeler incelenerek hazırlanmıştır. Jeopolitik öneminin yanı sıra Türkiye'nin boğazlar üzerindeki hakimiyetinin nasıl değiştiği ve artan deniz trafiği, deniz kirliliği, kıyılarında kentleşmenin artması sonucu çok büyük bir kitleyi olası bir kazada ne gibi tehdit ve tehlikelerin beklediği açıklanmıştır. Baku petrollerinin deniz yolu ile Türk Boğazları üzerinde taşımacılığının yapılmak istenmesinin yaratacağı kirlilik ve tehlikeler örnek gösterilmiştir. Geçiş kuralları ve Boğaz deniz trafiği ile ilgili yükümlülükler savaş ve barış durumlarında nasıl düzenleneceği ve Türkiye'nin Boğazlar üzerindeki hakimiyetinin hangi uluslararası anlaşmalara tabi olduğu ele alınmıştır. Orta Asya petrollerinin açık denizlere taşınması ile ilgili olarak tekrar dünya gündemine gelen Türk Boğazlan'nın daha uzun yıllar tartışılacağı ve konuşulacağı bir gerçektir. Türk Boğazlarının 21. Yüzyılın politikalarının belirlenmesinde önemli bir köşe taşı olma olasılığı kaçınılmazdır. X1U

ABSTRACT International marine transportation is the most important and main part of the world trade. By the help of straits and canals, the marine transportation is easy and a shorter way of transportation. That's why the straits and canals which are helpful for connecting to high seas, always keep their importance in history. In this respect, Turkish Straits also have same kind of importance around the World From ancient history to the present, there has been many discussion about the Turkish Straits. The longest and comprehensive struggles about transition of commercial or war ships has appeared on Istanbul and Çanakkale Straits. Because of this reason,when it's mentioned about the Straits Matter, the Turkish Straits always will be the first and only point of the subject. After 1453 which dated the conquest of Istanbul, Turkish Straits have been managed by the Ottomon Empire. According to the power of an Empire, various agreements have been signed -that contains the permision rules of transit pass-with other countries. After the and of the Empire the establishment of a new Turkish Republic at 1923 was formed which in part was a same kind of agreement that can be seen m history. On not only ıntenatıonal but also internal marine transportation and trade field, Turkish Straits have had great importance because they are connecting to the three coasts of Turkey (Mediterranean,Black Sea,Agean Sea). The Istanbul Port is the biggest one at Turkey and main part of Turkey's export and distrbution which serves products for the entire country. This research includes mythological background and several important events of Turkish Straits in the history. The conflicts and agreements examined according to their importance and date and how Turkey's sovereignty changed during history explained in detail. Passage rules and international law, Turkey's right and sovereignty over Straits, and how marine traffic effects coast of Straits in addition to marine pollution and probable dangereous accidents have been explained in this xivresearch and shown examples of why Middle Asian Oil transportation should not use Turkish Straits. With this subject the need of new passages regulations should come to international arena to be discussed. XV