Ayamama deresinin zemin incelemesi, kirlenmesi ve yönetim sorunları

Abstract

Ayamama Deresi, İstanbul'da üzerinde konumlanan yerleşim birimleri ve sanayi tesisleri tarafından en fazla kirletilen derelerden biridir. Dere yakınında bulunan yerleşim birimlerinin evsel atıklarını ve sanayi tesislerinin de büyük çoğunluğunun endüstriyel atıksulanm arıtma işlemine tabi tutmadan önlemsiz olarak doğrudan dereye vermeleri sonucu, Ayamama Deresi, akan bir su olma özelliğini yitirmiş ve adeta atıksular için bir alıcı ortam vazifesi görmeye başlamıştır. Özellikle sanayi tesislerinden kaynaklanan endüstriyel kirlenme sonucu deredeki yaşam tamamen yok olmuş, taşıdığı kirlilik yükü artmış ve çevresini olumsuz yönde etkiler hale gelmiştir. Bunlara ek olarak, arazi kazanılması veya döküm sahası olarak kullanılarak dere yatağının doldurulması, yatağın daha da daralmasına sebep olmuştur. Dere yatağına yapılan yanlış müdahaleler, inşaat artıkları ve çöpler menfezleri tıkamakta, çok düşük akımlarda bile, taşkın meydana gelmesine ve taşkınların etkilerinin artmasına neden olmaktadır. Taşkınlar ise, iskan sahalarında ve sanayi bölgelerinde büyük zararlar meydana getirmektedir. Yeşilyurt ile Ataköy arasındaki koydan Marmara Denizi 'ne kavuşan Ayamama Deresinin deniz ile olan etkileşimi, mevsimlere, meteorolojik ve oşinografık koşullara bağlı olarak değişmektedir. Ayamama Deresi, artık tam aktif olmayan Eskişehir-Trakya fayının bir kolu olan Adalar-Ayamama fayı ile bütünleşiktir. Bu fayın ve dolayısıyla Çırpıcı ve Ayamama Derelerinin deniz alanındaki etkileri, sismik kesitlerde vadi içindeki gazlı çökeller şeklinde gözlenmiştir. Bu gaz Kocaeli 1999 depreminde Ayamama ve Çırpıcı derelerinin taşıdığı malzemenin oluşturduğu güncel çökellerin sıkışması neticesinde, su ortamına geçmiş ve gaz çıkışları belli bir zaman sonra durmuştur. Bu çalışmada ayrıca yönetim karmaşasından dolayı ortaya çıkan duruma değinilmiş olup, su kirliliği ile ilgili yönetmeliklerin kıyaslaması yapılmıştır. İstanbul şehrinin en güzide yerlerinden geçen Ayamama Deresinin ıslah çalışmalarının bir an önce başlaması kaçınılmazdır. Bu yapılmadan önce derenin her iki tarafına atıksu su kollektörleri inşa edilmelidir. Günümüzde kent içinde kalan Ayamama Deresine betonarme rıhtım duvarı inşa edilmelidir. Ancak, Ayamama Deresinin artık aktif olmasa da deprem dalgalarını güçlendiren bir fay ya da eziklik zonu üzerinde olduğu unutulmamalıdır.

Ayamama Stream is one of the mostly polluted streams in Istanbul by its neighbourhood residence and industrial territories. As a result of direct connection of sewage system by it's neighbourhood residence and industrial waste without any filtration by industrial territories around, Ayamama Stream has nearly lost its quality as a flowing water. And the stream flows as if its duty to take or absorb all the waste which is disposed into it. Especially as a result of industrial waste disposed from around plants, the life in stream has been vanished completely exceeding the current load limit and Ayamama Stream can not cope with all these dirty load and of course can not carry any more. In addition to that, to fill the riverbed in order to gain land or to use the area as dumping area has caused the riverbed to be more blocked. Wrong operations, construction waste and garbage block opening channel (passage) and this causes overflowing of the stream and accordingly increasing the effect of the overflow. Overflow is ended with immense damage to residence and industrial regions. Ayamama Stream flows into the Marmara Sea from a bay between Yeşilyurt and Ataköy. The stream's interchange with the sea pollutes the sea depending on the seasonal changes in seasons, oceanographic and meteorological conditions. Princes Islands-Ayamama fault line which is a branch of non-active Eskişehir-Trakya fault-line and the stream are on the same line. The effects of this fault-line and accordingly Çırpıcı and Ayamama Streams' on sea-land have been experimented as gas sediment at seismic section in the valley. This gas transformed into water environment as a result of recent sediments to be pressed formed by streams' load. And gas producing ceased after a while. Subjects related to mismanagement matters have been mentioned in this study and regulations about water pollution have been examined. Inevitably, the rehabilitation Ayamama Stream which flows through one of the beautiful parts of Istanbul must start immediately. Firstly, waste water collectors must be constructed and roads must be built along the channel. Secondly, quay walls must be built around Ayamama Stream which is in the heart of the city nowadays. And it must not be forgotten that Ayamama Stream is on a fault-line which strengthen earthquake waves' even it's a non-active fault-line or on a shear zone. VI