Çukurova bölgesinde drenaj sularında nitrat konsantrasyonlarının zamansal değişimi

Abstract

Tarımsal üretimi etkileyen fiziksel, kimyasal ve sosyo-kültürel faktörler çiftçiler tarafından kolaylıkla kontrol edilemezken, çevre ile barışık etkin bir bitkisel üretimiçin sulama ve gübrelemeyi kontrol etmek mümkündür. Azotlu gübreler tüm dünyada bitkiler için kullanılan önemli bir besin elementidir. Ancak, fazla miktarlarda uygulanan gübreler özellikle de kontrolsüz ve aşırı sulama suyu ile birleştiğinde azotun, özellikle nitrat (NO3) formları bitkiler tarafından alınmadan profil boyunca yıkanarak taban suyuna ve drenaj sularına karışmaktadır. Dolayısıyla, geleneksel sulamanın yapıldığı alanlarda iyi bir tarımın yapılabilmesi için uygun gübreleme, sulama ve drenaj sistemlerinin de oluşturulması gerekmektedir. Bu nedenle, drenaj sularındaki NO3 durumunun zamansal olarak izlenmesi çevresel ve ekonomik açıdan oldukça önemlidir. Bu çalışma, hidrolojik olarak sınırları iyi belirlenmiş olan ve ürün deseni ile gübre uygulama dataları bilinen Akarsu Sulama Alanında (9495 ha) yürütülmüştür. İki yıl süresince farklı zamanlarda alınan drenaj suyu örneklerinde nitrat konsantrasyonları ölçülmüş ve nitrat yükleri hesaplanmıştır. Yıllar içerisinde 60.4 ve 70.2 kg NO3-N ha-1 drenaj suyuna yıkanmıştır. Dolayısıyla, bu yıkanma bölgenin ürün deseni, gübreleme ve sulama faaliyetleri ile yakından ilgilidir. Bu nedenle, gerek daha iyi bir bitkisel üretim ve nitrat kirlenmesini önlemek açısından, gerekse çiftçi ekonomisi açısından uygun bir bölgesel sulama ve gübreleme programı geliştirmek oldukça önemlidir.

None of those physical, chemical and socio-cultural factors affecting the agricultural production could easily be controlled by the farmers; however, irrigation and fertilization as the main agricultural practices can be improved for efficient and environmentally sound agriculture. Nitrogen (N) fertilizers are the main plant nutrient source used for all the crops worldwide, however, its excess use when combined with unsuitable and surplus irrigation water, especially its nitrate (NO3) forms could move through the soil profile and also to the groundwater and drainage systems as being less available for the plant use. Therefore, it is important to establish a suitable fertilization and irrigation programs as well as a drainage system for improved crop production under conventionally irrigated areas. Temporally monitoring the NO3 status in drainage waters can be an approach for assessment of the N loss that is environmentally and economically important. This study carried out in hydrologically well defined Akarsu Irrigation District (9495 ha) where cropping pattern and fertilizer practices are known from the local data. Nitrate concentrations were measured in temporally collected irrigation return flows (drainage waters) and nitrate loads were calculated in two years (2011-2012). During these two years, 60.4 and 70.2 kg NO3-N ha-1 leached to the drainage waters, respectively. Temporal variations of nitrate concentrations and NO3-N loads in drainage waters were related to cropping pattern, irrigation and fertilization practices. It is important to establish improved irrigation and fertilization practices for better crop production, protection of the nitrate pollution in water sources as well as the farmers? economy.