Haliç ekosisteminde fitoplanktonun yapısı ve ekolojik etkenlerin incelenmesi

Abstract

ÖZET Bu çalışma; Haliç'te 1998 yılında başlatılan `Su Kalitesi îzleme Projesi` kapsamında Haliç ekosistemindeki biyolojik değişimin boyutlarını, fîtoplankton dağılımını esas alarak ortaya koymaktadır. 1998-2002 dönemleri arasındaki 48 aylık bir örnekleme periyodu boyunca, aylık olarak alınan örneklerde fitoplanktonun kalitatif ve kantitatif dağılımı, grup ve tür kompozisyonu, yıllık döngüsü ile bunları etkileyen ekolojik faktörler incelenmiştir. Fizikokimyasal (sıcaklık, tuzluluk, görünürlük, çözünmüş O2, besin elementleri) ve biyolojik (klorofil a) parametreler çalışma periyodu boyunca eş zamanlı olarak ölçülmüştür. Mayıs 1998-Haziran 2000 periyodunda ötrofikasyonun üst sınırında bulunan Haliç'te besin elementleri konsantrasyonları özellikle iç kesimlerde oldukça yüksek değerlerde bulunmuştur. Haziran 2000-Mayıs 2002 döneminde ise girdilerin azalması ve fitoplanktonik aktivitedeki artışlara bağlı olarak nutrient değerlerinde önemli düşüşler olduğu saptanmıştır. Mayıs 1998-Haziran 2000 döneminde fitoplanktonun özellikle birey sayısı açısından oldukça fakir bir yapıya sahip olduğu saptanmıştır. Haziran 2000-Mayıs 2002 döneminde Haliç'te gözlenen ekolojik değişimle birlikte sürekli fitoplankton aşırı üremeleri meydana gelmiştir. Dinoflagellatlarm özellikle yaz aylarında, diyatomlarm ise kış sonu, ilkbahar ve sonbahar aylarında baskın grupları oluşturdukları saptanmıştır. Tüm çalışma periyodu boyunca kalitatif ve kantitatif örneklerde 8 sınıfta toplam 143 fitoplankton türü belirlenmiştir. Yıllara göre tür sayısında sürekli artış görülmüştür. Buna bağlı olarak çeşitlilik indeksi değerleri de yıllara göre artmıştır. Çalışma periyodu boyunca çeşitlilik indeksi (H') değerleri 0.00-3.35 aralığında bulunmuştur. Bu çalışma sonucunda rehabilitasyon çalışmaları ile kirlenmenin büyük ölçüde önlendiği, tür çeşitliliğin arttığı ve fitoplanktonik aktivitenin yüksek oranda mevcut olduğu saptanmıştır. Ancak tüm bu olumlu yöndeki gelişmelere rağmen özellikle iç kesimlerde zaman zaman kirliliğin etkili olduğu ve toksik alg gelişiminin meydana geldiği dikkati çekmektedir. Bu nedenle rehabilitasyon çalışmalarıyla sağlanan kontrolün aralıksız olarak devam etmesi ve su sirkülasyonunun daha iyi sağlanabilmesi için ek önlemlerin alınması, Kağıthane ve Alibey derelerinden kaynaklanan girdilerin azaltılması yönünde çalışmalar yürütülmesi gerekmektedir. 11

ABSTRACT This study concerns biological aspects of Golden Horn rehabilitation studies, particularly considering phytoplankton composition, within the framework of water quality monitoring studies, being conducted at the estuary since 1998. In this study qualitative and quantitative distribution of phytoplankton, species and group composition, annual cycles and influence of ecological factors were investigated for a period of 48 months (1998-2002). Physicochemical (temperature, salinity, secchi disc, dissolved oxygen, nutrients) and biological (chlorophyll a) parameters were recorded simultaneously. Nutrient concentrations appeared to be very high, particularly at the inner parts of the estuary, in May 1998-June 2000 period. Within this period the estuary could be classified as highly eutrophicated. However, in June 2000-May 2002 period, the decrease in inputs and increase in phytoplanktonic activity resulted in significant decreases in nutrient concentrations. Phytoplankton composition and abundance was very poor in May 1998-June 2000 period, however ecological alterations in June 2000-May 2002 period resulted in on going phytoplankton blooms at the estuary. Dinoflagellates are recorded as the dominant fraction of samples in summer, while diatoms dominated samples in late winter, spring and autumn. 143 species of phytoplankton, belonging to eight classis, were identified in qualitative and quantitative samples. Species numbers, and therefore diversity (H'), increased annually throughout the sampling period. Diversity fluctuated within the range 0.00-3.35. This study points out that rehabilitation studies in the estuary decreased pollution in great fold, increased phytoplankton species number and persistence of a high phytoplanktonic activity in the region was recorded. Mean while, pollution appeared to be still an important problem in some periods of the year, particularly at the inner parts and development of toxic species must be primarily concerned. Therefore rehabilitation studies must continue at the estuary. Particularly circulation must be improved by additional action plans and discharge load of Kağıthane and Alibeyköy streams must be reduced. ni