Departmanlararası görece verimliliğin veri zarflama analizi kullanılarak matematik modellemesi

Abstract

Bir firmada bilgi üretimi, birikimi ve kullanımı, nitelikli insangücü, sosyal, fiziksel altyapı gibi çeşitli kaynakların dengeli dağılmaması, departmanların yapısal ve örgütsel farklılıkları ile birleştiğinde, iş akışı açısından potansiyel sorun alanlarının oluşmasına yol açmaktadır. Bu saptamalar altında, departman değerlendirmesinde sadece iş hacmi, üretim miktarı, ciroya etki gibi büyüklüklerle ölçüm yapmanın yanlış olmasa da eksik bir yaklaşım olduğu söylenebilir. Departman aktivitelerini mümkün kılan insan kaynağı, sosyal ve fiziki altyapı, teknoloji ve yenilik kapasitesi gibi departmana tahsis edilen kaynakların da irdelenmesi ve bu kaynakların, firma ciro hedefine ulaşırken ne derece verimli kullanılabildiğinin de analiz edilebilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla departmanın, sonuç odaklı etkinlik göstergeleri haricinde, aktivitelerinin niteliğini değerlendiren verimlilik göstergeleri açısından da yorumlanabilmesi gereklidir. Birden çok ve farklı ölçeklerle ölçülmüş ya da farklı ölçü birimlerine sahip girdi ve çıktıların karşılaştırma yapmayı zorlaştırdığı durumlarda, karar birimlerinin göreceli performansını ölçmeyi amaçlayan doğrusal programlama tabanlı bir teknik olan Veri Zarflama Analizi, bu çalışmada metod olarak kullanılmıştır. inci bölümde, departman kaynak planlamasının gerekliliği ve etkinlik ve verimlilik tanımlan irdelenmiştir. 2nd bölümde, veri zarflama analizi metodoloji, tarihsel gelişim, güçlü ve zayıf yönler, uygulama aşamaları çerçevesinde incelenmiş, yordamın kullanımı örneklerle açıklanmıştır. 3ncü bölümde, kurulan matematik modelin girdi ve çıktı değişkenleri, modele alınma neden ve biçimleri anlatılmıştır. 4ncü bölümde, denek olarak alınan firmanın departmanlar arası görece verimliliği, Frontier Analyst Professional 3 adlı VZA otomasyon programı aracılığıyla irdelenmiştir. 5nci bölümde, elde edilen sonuçlar değerlendirilmiş, bu değerlendirmeye istinaden potansiyel verimlilik geliştirme önerileri üzerinde durulmuştur.

Unbalanced distribution of resources such as production, accumulation and utilization of information, qualified work power, social and physical infrastructural abilities, when combined with structural and organizational differences among the departments of a firm, causes potentially problematic zones in the work flow throughout the production pipeline. It might be said that evaluation of the departments due to measurements with regard to volume of operations involved, quantity of produced goods and direct effect on total endorsement of the firm without any other concern is inadequate, although these measures might still shed light in some perspectives on departmental activities. An examination is required on allocated resources like work power, infrastructure, technology and innovation capacity enabling the department to function as well as a thorough analysis on how efficient these resources are utilized while the firm achieves its target endorsement. Therefore, a methodology should be developed to evaluate a department by means of a set of valid efficiency criteria on the quality of its activities aside from result oriented indicators on effectiveness. In circumstances in which the presence of multiple input and output parameters measured in different scales or units complicates departmental assesments, Data Envelopment Analysis might be a proper approach which is a linear programming based technique devised to measure relative performances of decision making units, as in this thesis. The significance of departmental resource planning and the descriptions of effectiveness and efficiency is reviewed in Chapter 1. A historical summary on evolution of DEA, a methodological survey besides an account on pros and cons of the technique and the steps of applying it as an algorithm are given and the usage is examplified in Chapter 2. How and why the input and output parameters of the model established for the specific study of the thesis are chosen is discussed in Chapter 3. Interdepartmental relative efficiency within a sample firm operating in textile sector is examined with the help of a DEA automation software called Frontier Analyst Professional 3 in Chapter 4. Results achieved through the usage of the technique are evaluated, suggestions on possible improvements due to departmental efficiency ratings are considered in Chapter 5.