Robert Shaw`un `Visits to high tartary, yarkand and Kashgar (Formerly chinese tartary): And return journey over the Karakoram pass` adlı eserinin değerlendirilmesi, tercüme ve tahlili

Abstract

Asırlar boyunca Avrupalılar için gizemli bir bölge olan Doğu Türkistan, XIX. yüzyılda İngilizler ve Ruslar arasında temelde sömürgeciliğe dayanan ve Büyük Oyunadı verilen rekabetin odak noktalarından biri haline gelmiştir. Bu oyunun taraflarından biri olan İngiltere, sözü geçen dönemde Doğu Türkistan ile daha yoğun bir şekilde ilgilenmeye başlamıştır. Bu ilginin somut bir örneği de RobertShaw ve eseridir.1868 yılında, tüccar kimliğiyle Doğu Türkistan'da yeni kurulmuş olan Kaşgar Devleti'ne seyahatine başlayan Robert Shaw, önce Yarkend, daha sonra da Kaşgar'a ulaşmış, buralarda devlet yöneticilerinden halka kadar hemen her kesimle temaslarda bulunmuştur. Seyahati, bu bölgeleri ziyaret eden ilk İngiliz olması açısından önemlidir. Robert Shaw, seyahati sırasında Doğu Türkistan'ın siyasal, sosyal, ekonomik ve kültürel; etnik ve coğrafi özelliklerini gözlemlemiş ve bu gözlemlerini Visits To High Tartary, Yarkand And Kashgar (Formerly Chinese Tartary): And Return Journey Over The Karakoram Pass adlı eserinde kaleme almıştır. Büyük Oyun çerçevesinde İngiltere'nin Doğu Türkistan politikasının belirlenmesinde önemli bir kaynak olan bu eserde XIX. yüzyılın ikinci yarısında Doğu Türkistan'da yeni kurulmuş olan Kaşgar Devleti'nin siyasi yapısı, komşularıyla olan ilişkileri, sosyal, ekonomik ve kültürel özellikleri ele alınmıştır.Doğu Türkistan hakkında yazılan ilk İngilizce eserlerden biri olan ve ana kaynak niteliğinde olup orijinal bilgiler içeren bu eser, İngilizce'den Türkçe'ye tarafımızca çevrilmiştir. Eser gerek metinden edindiğimiz referanslar gerekse konumuzla ilgili bulduğumuz tezler, kitaplar, belge ve dokümanlar, bunların yanında tespit ettiğimiz I. ve II. elden daha başka kaynaklar yardımıyla incelenmiş ve değerlendirilmeye çalışılmıştır.

East Turkestan, a mysterious region for Europeans for centuries, has become one of the focal points of the rivalry, mainly based on colonialism, between the British and the Russian called `Great Game` in the 19th century. For one of the parties of this game, England, East Turkestan in the said period became to be a more intense interest. A concrete proof of this interest is Robert Shaw and his work.Robert Shaw, who started his journey to the newly established state of Kashgar in East Turkestan with the identity of a merchant in 1868, first reached Yarkand and then Kashgar, where he made contacts with almost all segments of the state from the state administrators to the general populace. His journey was paricularly important as he was one of the first British to visit these regions.During his travels, Robert Shaw observed the political, social, economical, cultural, ethnic and geographical aspects of East Turkestan and wrote these observations in his work Visits To High Tartary, Yarkand And Kashgar (Formerly Chinese Tartary): And Return Journey Over The Karakoram Pass. In this work, which is an important source in determining the East Turkestan policy of England within the framework of the `Great Game`, the political structure, relations with its neighbors, social, economical and cultural characteristics of the newly established Kashgar State in East Turkestan in the second half of the 19th century were discussed.This work, which is one of the first English works about East Turkestan and a main source that contains original information, has been translated into Turkish by me. Through both the references from the text itself and other dissertations, books, documents, first and second hand other resources, Shaw's work has been studied and evaluated.