Mare liberum, Türk boğazları ve zararsız geçiş

Abstract

ÖZET Bu tez ile, öncelikle `Mare Liberum` kavramı tarihsel perspektif içinde incelenmiş ve deniz hukukunu nasıl etkilemiş olduğu ortaya konmaya çalışılmıştır. Müteakiben güncel deniz hukukunun çok önemli bir kavramı olan `Zararsız Geçiş` kavramı incelenmiş, ve 1958 ve 1982 Sözleşmeleri çerçevesinde bu kavramın özellikleri üzerinde durulmuştur. Tezin daha sonraki bölümlerinde Türk Boğazları'nın fiziki özellikleri, önemi ve tarihsel perspektif içinde günümüze kadar olan gelişmeler ana hatlarıyla nakledilmeye çalışılmıştır. Karadeniz'in son dönemde daha da artan jeopolitik, jeostratejik ve jeoekonomik önemi dikkate alınarak, küresel hegemonik güç durumunda bulunan gücü ABD ile Türkiye'nin üye olmak çabası içinde bulunduğu AB'nin Türk Boğazları'nın halihazırdaki hukuki statüsünü neden değiştirmek isteyebileceği konusu değerlendirilmiştir. Ayrıca, Türk Boğazlan 'nda halihazırda uygulanmakta olan Montreux Rejimi çeşitli yönleriyle ele alınmış ve bu rejimin esasen kendine özgü bir rejim olduğu vurgulanarak, Türkiye'nin sahildar bir ülke olarak geçişin zararsız olmasını sağlamaya yönelik uluslararası hukuktan kaynaklanan düzenlemeler yapma hakkı bulunduğu ifade edilmeye çalışılmıştır. Müteakiben deniz hukukunda boğazlar ve boğazlardan geçiş konusu değerlendirilmiştir. Bu kapsamda, `milli boğaz`, `milletlerarası boğaz` ve `transit geçiş` kavramları ana hatlarıyla incelenmiş ve `Uzun Süredir Uygulanan Milletlerarası Konvansiyonlarla Geçiş Rejimleri Düzenlenmiş Olan Boğazlar` çerçevesinde Türk Boğazlan ve Montreux Boğazlar Sözleşmesi irdelenmiş ve Türk Boğazları'nın Montreux rejimiyle kendine özgü bir hukuki statüye sahip olduğu vurgulanmıştır. Tezin son bölümünde, son dönemde uluslar arası ortamda meydana gelen gelişmeler ve küresel güç politikaları çerçevesinde Montreux Boğazlar Sözleşmesi rejiminin devam ettirilmesi için uygulanması gereken genel hareket tarzları proaktif bir yaklaşımla ana hatlarıyla ortaya konmaya çalışılmıştır.

ABSTRACT In this thesis, the concepts of `Mare Liberum`, `Innocent Passage` and `Montreux Convention` have been studied within the framework of the recent developments in the international arena. As the first step, the historical aspects of `Mare Liberum` has been thorough/ examined and tried to find out how it effected the international law of the sea in due course. Consequently, the concept of `innocent passage` has been examined taking the the related items in 1958 and 1982 Law of the Sea Conventions. Later, the history and legal status of Turkish Straits have been overviewed from a historical point of view. Meanwhile, recent geopolitical, geostrategical and geoeconomical developments and their resultant effect on Turkish Straits have been assessed. In this part of the thesis, the existing and future US policies toward Eurasia and Blacksea have been investigated and tried to figure out if and why US would act to change the existing legal status of Turkish Straits in due course. In addition to these issues, the regime posed by Montreux Convention has been taken in details and emphasised that it is actually a `sui generis` regime allowing Turkey, as the littoral state, to arrange the passage taking the safety and security issues into consideration, thus to make the regime innocent. Consequently `passage through national and international straits` have been put forward and been stated that the legal status of Turkish Straits differ from those of the other international straits, because of Montreux Convention, signed on 20 July 1936, so they are not subject to innocent or transit regimes. At the end of the thesis, the course of actions to be taken proactively in order to maintain the recent legal status of Turkish Straits have been tried to put forward..