Peyami Safa`nın ?Fatih-Harbiye? romanı üzerine cümle (sentaks) çalışması

Abstract

Dil bir milletin geçmişten geleceğe aktardığı medeniyet ve kültürün bir yansımasıdır. Bir milleti diğer milletlerden ayıran en önemli yapı taşı ise yine dildir. Dil sayesinde uluslar, yüzyıllar boyunca ortaya koyduğu, biriktirdiği tecrübesini sonraki toplumlara aktarır. Dil nesillere kelimeler ile değil cümleler ile aktarılır. Konuşulan ve yazılan dil, cümlelerden meydana gelir. Cümleler ise duygu ve düşünceyi açıklar. Cümle bilgisi (söz dizimi, sentaks, tümce bilim), sözcükler ile kurulan, dil grupları ile oluşan cümle ve cümle yapısını inceleyen bir bilim dalıdır. Yani cümle bilgisi, kelime grupları ile cümlenin yapısı, cümlenin görevleri ve anlam özelliklerinden oluşan bir dil birliğidir. Bu çalışmada, Peyami SAFA'nın ?Fatih-Harbiye? romanının cümle bilgisi çalışması yapılmıştır. Bu roman Tanzimat'la sosyal hayatımızda başlayan doğu-batı çelişkisinin, 1931 yılı Türkiye'sinde nasıl yaşanıldığını sentezleyen bir eser niteliğindedir. Yazar, bu eserinde zengin kültür birikimini derin edebi anlayışı ile sembolleştirmiştir ve Kurtuluş Savaşı sonrası doğu ve batı medeniyetlerini temsil eden İstanbul'un iki semtini, bu semtlerde yaşayan insanları, insanların yaşayış tarzlarını ve yaptıkları müziği kullanılarak karşılaştırmıştır. Türk Edebiyatı içerisinde dikkat çeken psiko-sosyal bir roman olan Fatih-Harbiye, bilgi birikiminin, üslubun ve kültürün önemini göstermesi bakımından da eşine az rastlanan örnek bir eser niteliğindedir. Eserin bütününde hakim olan duygu ise; yanlış batılılaşma anlayışı, nesil çatışması, doğu-batı sentezi ve musikiden ibarettir. Yapılan bu çalışma, kelime grupları, cümle ve cümle çeşitleri, cümle tahlilleri şeklinde üç ana başlık altında toplamış, her bir konu hakkında dilcilerin görüşlerine yer verilmiş, romanın tamamı incelenerek her bir konu için örnekler toplanmıştır. Bu çalışma hazırlanırken faydalanılan eserlerin bibliyografyası son bölümde verilmiştir. Sonuç ve değerlendirme kısmında ise dilcilerin anlaştıkları ve ayrı düştükleri konular gruplar halinde belirtilmiş ve çalışılan eserin dil açısından bir değerlendirmesi yapılmıştır.

Language is a reflection of civilization and culture of a nation from past to future. One of the most efficient attribute that seperate a nation from the others is still the language. By means of language, nations carry their own centennial experiences to the others. Language is transfered to generations by sentences not by words. The written and spoken language is made by sentences. Sentences explain the feelings and thougths. Syntactic study is a science which examine the word groups that consist of words and the sentences that made of word groups. Namely syntactic study is concerning about sentence study with word groups, sentence obligations and meaning peculiarities. In this study, the syntactic study of ?Fatih-Harbiye? novel by Peyami SAFA is presented. This novel synthesizes the east-west culture contradiction in the way of life, that began with Tanzimat, in 1931 Turkey. The author symbolizes rich culture collection with his deepest literary meaning, and compares two regions of İstanbul, that represent the east civilization and west civilization after Liberation War, by the peoples, who live in that regions, by the way of lifes in that regions, and by the music made by those people. From the point of show the importance of the culture, style and collection, Fatih-Harbiye, which is one of the most exciting psycho-social novel in Turkish Literature, is an unusual example. The sense of novel consist of wrong westernization, generation gap, synthesis of east-west and music. By the means of this study, word groups, sentences and sentence styles, analysis of sentences are made of groups in three headlines and the ideas of the linguists about each of these headlines are given. The whole novel is analysed, and the samples of these headlines, which are given in the novel, are collected. The references are presented at the end of the study. In the result and conclusion part the subjects, which linguists come to an agreement on, and the subjects which linguists do not come to an agreement on, are presented, and also a linguistic conclusion of the novel is given.