Türk dil planlaması bağlamında Türk Dil Kurumu: 1932-1951

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Türk Dil Planlaması bağlamında Türk Dil Kurumununkuruluş seyrini, çalışmalarını ve 1932-1951 yılları arasındaki konumunu incelemektir.Bu amaç doğrultusunda, çalışmamız şu bölümler altında yapılandırılmıştır:Tezin `Giriş? bölümünde `dil planlaması? kavramı ayrıntılı olarak açıklanmış,dünyadaki dil planlaması çalışmalarından örnekler verildikten sonra Türkiye?deki dilplanlaması çalışmaları incelenmiştir. Türkiye?deki dil planlaması çalışmaları TanzimatDöneminden başlanarak ayrıntılı olarak açıklanmış ve Haugen?in dil planlaması modeliesas alınarak değerlendirilmiştir.Tezin birinci bölümü, Türk Dil Kurumunun kuruluşundan önceki süreçteyapılan dil ve alfabe tartışmalarına ayrılmıştır. Dil ve alfabe tartışmaları, TanzimatDönemi, Meşrutiyet Dönemi ve Cumhuriyetin ilk yılları olarak ayrı ayrıdeğerlendirilmiştir. Bu değerlendirmeler, belirtilen dönemlerde oluşturulan edebîtopluluklar ve dil derneklerinin görüş ve temsilcilerinden örnekler sunularak yapılmıştır.Tezin ikinci bölümü, Türk Dil Kurumunun kuruluşu ve kurumsal yapısınınaçıklanmasına ayrılmıştır. Bu bölümde, Türk Dil Kurumunun kuruluşu, kurumsal yapısı,Kurum başkanları ve çalışanları, Kurumun 1932-1951 yılları arasındaki yayınları ileKurum bünyesinde çalışan akademik kollar ve faaliyetleri ayrıntılı olarak incelenmiştir.Tezin üçüncü bölümünde ise Kurum tarafından düzenlenen Dil Kurultayları ileKuruma yönelik eleştiriler yer almaktadır. Bu bölümde, 1932-1951 yılları arasındaKurum tarafından düzenlenen altı Dil Kurultayı, kurultaylarda sunulan tüm bildirilerözetlenmek ve her bir kurultayın kendi içinde değerlendirilmesini yapmak suretiyleaçıklanmıştır. Üçüncü Türk Dili Kurultayı, Güneş Dil Teorisi üzerine bir kurultayolduğundan, bu kurultayın değerlendirilmesinden sonra Güneş Dil Teorisi hakkındaayrıntılı bilgi verilmiştir. Ayrıca bölüm sonunda, Kuruma yönelik yapılan eleştirilerdeğerlendirilmiştir.Anahtar Kelimeler: Türk Dili Tetkik Cemiyeti, Türk Dil Kurumu, Türk dilplanlaması, ulus devlet, Türk Dili Kurultayları, Güneş Dil Teorisi.

The aim of this study is to investigate the establishment of Turkish LanguageSociety, its studies and position between the years 1932 and 1951 in terms of TurkishLanguage Planning. In line with this purpose, our study is structured under the followingtitles:In the ?Introduction? section of the thesis, the concept ?language planning? isclarified in detail, after giving examples from the language planning studies from allover the world, language planning studies in Turkey are investigated. Language planningstudies in Turkey have been explained in detail by starting from Tanzimat ReformPeriod and evaluated by taking Haugen?s language planning model as the basis.The firstsection of the thesis is assigned for the debates on language and alphabet before theestablishment of Turkish Language Society. The debates on language and alphabet havebeen evaluated as Tanzimat Reform Period, Constitutional Period and the early years ofTurkish Republic separately. These evaluations have been made by giving examplesfrom the views and representatives of literary societies and language associations formedin the mentioned periods.The second section of the thesis is assigned for the explanations of theestablishment of the Turkish Language Society and the investigation of its institutionalstructure. In this section, the establishment of Turkish Language Society, its institutionalstructure, head and workers of it, the publications of it between the years 1932 and 1951and academic teams working in the institution and their activities have been evaluated indetail.In the third section of the thesis, language congresses organized by the institutionand the criticisms directed at the institution take place. In this section, six languagecongresses organized between the years 1932 and 1951, the summary of the declarationsand evaluations of each congress in itself have been explained. As the third TurkishLanguage Congress is on Sun Language Theory, after evaluating this congress, detailedinformation has been given about Sun Language Theory. Furthermore, in the end of thissection, the criticisms directed at the institution have been evaluated.Keywords: Community of Turkish Language Investigation, Turkish LanguageSociety, Turkish Language Planning, nation-state, Turkish Language Congresses, SunLanguage Theory