Türkiye`de savaş ekonomisi uygulaması olarak Milli Korunma Kanunu (1940-1946)

Abstract

İnsanlığın varoluşundan itibaren toplumlar çeşitli amaçlar doğrultusunda diğer toplumlar üzerinde hakimiyet kurmak istemişler, bu nedenle savaşlar yaşanmıştır. 20. yüzyıldan önceki savaşlar genel olarak yalnızca çarpışan kuvvetler arasında gerçekleşirken Birinci Dünya Savaşı ile birlikte savaşlar çok kapsamlı bir hal almış ve `topyekûn` bir nitelik kazanmıştır. Topyekûn savaşta devletler siyasi, askeri, ekonomik ve manevi bütün unsurları ile savaşa katılmıştır. Bu dönemden itibaren savaş ve ekonomi arasındaki ilişki önem kazanmış, `savaş ekonomisi` kavramı devlet idaresinde yerini almıştır.İkinci Dünya Savaşı döneminde Türkiye savaşa katılmamakla birlikte savaşın etkilerinden uzak kalamamıştır. 18 Ocak 1940 tarihinde kabul edilen Milli Korunma Kanunu bu dönemde savaş ekonomisi uygulamasının ana aracı olmuştur. Milli Korunma Kanunu'nun uygulanması için çeşitli kuruluşlar hayata geçirilmiş ve kanunun uygulanması için savaş süresince çeşitli Koordinasyon Heyeti Kararları alınmıştır. Milli Korunma Kanunu savaştan sonra da bir süre uygulanıp 1960 yılında uygulamadan kaldırılmıştır.Savaş döneminde görev yapan Refik Saydam ve Şükrü Saraçoğlu Hükümetleri Milli Korunma Kanunu'na dayanılarak alınan kararlarla ihtikarla mücadele etmiş, hububat üretimini ve tüketimini düzenlemiş, savaş döneminin önemli uygulaması `karne yöntemi` Milli Korunma Kanunu ile hayata geçirilmiştir. Çalışma ilişkilerinin düzenlenmesi, bu kapsamda hayata geçirilen `zorunlu çalışma` uygulaması, dış ticareti ile ilgili uygulamalar da Milli Korunma Kanunu kapsamında alınan Koordinasyon Heyeti Kararları ile şekillendirilmiştir. Aynı zamanda pamuklu dokuma ve şeker üretimi-tüketimi konusunda kararlar alınırken, çay- kahve ve kağıt tüketiminin düzenlenmesi, özel girişime ait kuruluşlara veya özel kuruluşlarda bulunan üretim araçlarına el konulması gibi uygulamalar da Milli Korunma Kanunu'na dayanılarak alınan kararlar arasında olmuştur. Milli Korunma Kanunu, savaş döneminde toplumun büyük kesimini etkileyen kira sorununun çözümlenmesi için de Hükümetlerin temel dayanağı olurken, diğer bazı konularda da alınan toplam 588 karar ile savaş döneminin sıkıntılı süreci aşılmaya çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler:Savaş Ekonomisi, Milli Korunma Kanunu, Refik Saydam, Şükrü Saraçoğlu,Koordinasyon Heyeti Kararları, İhtikar, Karne (tayınlama)

Since the existence of mankind, societies have tried to dominate other societies for various reasons which created wars. Before 20th century, the wars happened only between fighting armies. However with the World War I, the scope of war evolved into `total war`. In the total war, states were involved in the conflicts in terms of military, political, economic and moral values. With the emergence of total war concept, the interconnection between war and economy has become more important than ever and `war economy` notion has taken its place in state policies. Despite staying out of World War II, Turkey couldn't stay out of the affects of war. The National Protection Law , which is adopted on January 18 1940, has become the main instrument of Turkish war economy. New organizations have been founded and several decisions have been taken by Coordination Board for the National Protection Law. The governments of Refik Saydam and Şükrü Saraçoğlu have struggled with forestalling and corruption, arranged the production and consumption of grain, and adopted `ration book system` with the National Protection Law. Structuring the working policies and adoption of `compulsory working` and rules for foreign trade have been formed by the Decisions of Coordination Board under the National Protection Law. Moreover, some decisions are taken about production and consumption of cotton clothing, sugar, tea, coffee, paper and also some of the production materials has been seized under the National Protection Law. The governments used the National Protection Law to solve the nation-wide problem about renting and tried to overcome the troubled war process with the total of 588 decisions. In this thesis work, the adoption of the National Protection Law is studied, the exercises of Decisions of Coordination Board are discussed. Some of the secret decisions of this period has been enlighted and all of the decisions has gained accessibility.Key Words:War Economy, National Protection Law, Refik Saydam, Şükrü Saraçoğlu, Decision sof Coordination Board, Forestalling, Ration Book