Kafkasya`dan Uzunyayla havalisine göçler ve iskân (1859-1876)

Abstract

Bu çalışmada 1859?1876 yılları arasında Kafkasya'dan Sivas Vilayeti'ne bağlı olan Uzunyayla bölgesine yönelik göç hareketleri incelenmiştir. 1774'ten itibaren Kafkasya'da belirli ölçüde hakimiyet kuran Rusya, 1859'a gelindiğinde bölgede, kendisine en fazla direnç gösteren Şeyh Şamil'i ve müridizm hareketini pasifize etmeyi başarırken Kafkasya'nın bütünündeki hakimiyetini ancak 1864'de oturtabilmiştir. Böylelikle Rusya, hukuken 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması ile bir bölümünü, 1829 Edirne Antlaşması'yla da tamamını elde ettiği Kafkasya'yı askeri yönden de ele geçirmiş oluyordu. Bu tarihten sonra Ruslar'ın, Kafkas halkları üzerinde kurduğu baskı ve uyguladığı sert yöntemler bölge halklarının tarihsel, dini, ekonomik anlamda bağlarının mevcut olduğu Osmanlı Devleti'ne göç etmelerine neden olmuştur. 1859 yılında başlayan göçler 1863?1865 tarihlerinde doruk noktasına ulaşmıştır. 1877?1878 Osmanlı-Rus savaşından sonra tekrar ivme kazanan Kafkasya'dan Osmanlı Devleti'ne yönelik göç hareketleri ancak XX. yüzyılın başlarında sona ermiştir. Bu görece uzun göç süreci sonunda Kafkas halkları binlerce yıldır yaşadıkları vatanlarını terk etmek zorunda kaldıkları gibi zorlu göç koşulları neticesinde nüfuslarının önemli bir bölümünü de kaybetmişlerdir.Osmanlı Devleti tarafından 1860 tarihinde iskâna açılan Uzunyayla bölgesi, bu göç sürecinin ilk yıllarından itibaren on bin den fazla muhacirin bir arada iskân edildiği bir bölge olmuştur. Bunun sonucu olarak Uzunyayla, günümüze değin Kafkas halklarının sosyo-kültürel ve dilsel bağlamda binlerce yıllık birikimlerinin önemli ölçüde yaşatıldığı bir bölge olmuştur. Bu özellikleri sebebiyle her yönüyle incelenmeye değer bir coğrafya olan Uzunyayla, bu çalışmada 1859?1876 yılları arasındaki nüfusunun oluşum süreci bakımından incelenmiştir.Anahtar Kelimeler: Kafkasya, Uzunyayla, Çerkes, Göç

In this study the migration movements between years 1859 and 1876 from Caucasia to Uzunyayla vicinity, which is bounded to Sivas Province, have been examined. Russia which has achieved dominance in Caucasia since 1774 to some extent, when came to year 1859 , has achieved to passivate Şeyh Şamil, who was resisting itself mostly in the region, and discipleship movement but it could placed its dominance throughout the whole Caucasia in 1864. Hereby Russia has militarily seized Caucasia whose some parts was seized with 1774 Küçük Kaynarca Agreement legally and which was completely seized with Edirne Agreement in 1829. After this date the pressure that the Russians have established on the Caucasian people and the strict methods that they have applied on them, have caused the people of that region to migrate Ottoman Empire with which they have historical, religion, economic, bounds. The migrations that have started in 1859 have reached peak point in years 1863 -1865. The migration movement from Caucasia to Ottoman Empire which has gained acceleration after 1877-1878 Ottoman ?Russian War has ended as late as the beginning of 20th century. In the end of this relatively long migration period the Caucasian people have both obliged to leave their country in which they have been living for thousands of years and they have lost an important part of their population in the result of the hard migration conditions.Uzunyayla vicinity which was opened to settlement in 1860 by Ottoman Empire has been a region in which more then ten thousand of emigrants have been settled together. In the result of this, Uzunyayla has become a location that Caucasian people?s social-cultural and linguistic accumulation for thousands of years has been significantly kept alive until today. Uzunyayla, which is a geography that is valuable to be examined at all points because of its features, has been examined with respect to its population generation period between 1859-1876 years.Key words: Caucasia, Uzunyayla, Circassian, immigration.