Devletçilik döneminde tekstil sektörünün gelişimi ve Bakırköy Bez Fabrikası (1934-1950)

Abstract

Türkiye'de Cumhuriyet'in ilk yıllarında Osmanlı Devleti'nden devralınan sanayi son derece zayıftır. Temel tüketim maddeleri büyük oranda dış alım yoluyla sağlannakta, ülke içindeki küçük üretim birimleri iç talebi karşılayamamaktadır. Sanayileşmeyi hedeflerinin ilk sırasına koyan Cumhuriyet Hükümetleri, ilk on yılda özel teşebbüs eliyle bu amaca ulaşamayınca, sanayiyi Devlet eliyle kurmaya girişmişlerdir. Sanayileşme için `devletçilik` ilkesi içinde I. Beş Yıllık Sanayi Planı hazırlanmıştır. Planın hazırlık ve uygulama aşamalarında, planlı kalkınmada tecrübeli ve başarılı olan Sovyet Rusya'nın önemli desteği vardır. 1934 yılında Sümerbank tarafından uygulamaya konulan I. Beş Yıllık Sanayi Planı'nda en önemli yatırım alanı pamuklu dokuma sanayidir. İç üretimi hedeflenen un ve şekerle birlikte üç beyazların içinde yer alan pamuklu dokumanın yurt içinde üretiminin sağlanması için ilk etapya Kayseri, Ereğli ve Nazilli'de tekstil fabrikalarının açılması ve Devletin elindeki tek kuruluş olan Bakırköy Bez Fabrikasının genişletilmesi planlanmıştır. Osmanlı'dan Cumhuriyet Hükümeti'ne geçen tek pamuklu fabrikası olan Bakırköy Bez Fabrikası da 1934 yılında yenilenmiş olarak hizmete açılmıştır. Fabrika 1934-1950 yıl aralığında Sümerbank teşkilatı içinde önemli bir yer edinmiş, tekstil alanında uzmanlaşmış yöneticilerle günden güne gelişmiştir. Aynı zamanda önemli bir istihdam alanı olan fabrika, işçileri için çeşitli sosyal imkanlar sunmuştur. Yıllar içinde teknolojisi yenilenmiş, hammadde olarak yerli Akala ve Klevland cinsi pamuklar kullanılmıştır. Patiska, Amerikan bezi, alaca bezler, renkli ve düz satenler, fitilli pantolonluklar, elbiselik, perdelik, döşemelik kumaşlar fabrikanın zengin ürün yelpazesinin başlıcalarını oluşturmuştur. Bunun yanı sıra pamuk ipliği ve iğ şeridi üretimi de gerçekleştirilmiştir. Ürünlerini Yerli Mallar Pazarları aracılığıyla piyasaya ve Devlete satmış olan Bakırköy Bez Fabrikası, dokuma sektöründeki köklü geçmişiyle Sümerbank bünyesinde kurulan diğer pamuklu dokuma fabrikalarının kuruluşlarına önemli katkılar sağlamış, örnek olmuştur.

In Turkey, in the industry which was taken over from Ottoman Empire in the first years of the Republic was extremely weak. The main consumption items were substaintially outsourced and small production units in the country were unable to meet domestic demend. Republic Governments, which put industrialization at the first line of their goals, started to establish the industry by State when they did not reach their goals by a private enterprises. For industrialization under `statism` principle, the First Five Year Industrial Plan was prepared. In planing and implementation phases of the plan, cosiderable support from was taken from Soviet Russia which is experienced and successful in planned development. The most important investment area in the Firs Five Year Industrial Plan implemented by Sümerbank in 1934 was cotton weaving industry. In order to ensure domestic production of cotton fabric which was within three whites with flour and sugar intended for internal production; in the first stage, the opening of textile factories in Kayseri, Ereğli and Nazilli and expansion of Bakırköy Cloth Factory which was the only establihment of the State. Bakırköy Cloth Factory, which was the only cotton weaving factory passed from Ottoman Empire to Republic Government was also renovated in 1934 and opened to service. The factory acquired an important place in Sümerbank organisation between 1934-1950 and developed day-to-day by specialist managers in textile field. At the same time, the factory which was an important employment area also offered various social opportunities for its workers. Over the years, ıts tecnology was renewed domestic Akala and Klevland cotton types were used as raw meterials. Calico, American fabric, pied fabric, colorfull and flat satin corded, trouser fabric, dress, drapery, upholstery fabric had been the mainstays of rich product range of the factory. In addition of these, cotton yarn and spindle lumber were also produced. Bakırköy Cloth Factory which sold its products to the market and to the State through Domestic Good Markets, had made important contributions for foundations of other cotton weaving factories established within Sümerbank and had been an example to them with its long history in the weaving sector.