Türkiye`nin 1990-2000 yıllarında Türk Cumhuriyetleri ile kültürel, siyasi ve ekonomik ilişkileri

Abstract

Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin dağılmasından sonra bağımsızlıklarını kazanan Türk Cumhuriyetlerinin bulundukları coğrafyanın jeopolitik ve jeostratejik konumu ve bölgenin zengin doğal kaynakları bu bölgeyi bir cazibe merkezi hâline getirmiştir. Yine bu bölge sahip olduğu enerji ile de dünyanın en önemli bölgelerinden biridir.1991 yılında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin dağılması ile tarih sahnesine on beş yeni devlet çıkmıştır. Bu on beş yeni devlet içinde Türk Devletleri de bulunmaktadır ki Sovyetler Birliği'nin dağılmasına bağlı olarak Orta Asya'daki Türk varlığı, bu coğrafya üzerinde devletler şeklinde siyasal varlığını oluşturmuştur. Bu zaman dilimine kadar siyasî teşekküllerin Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği içinde yer alması ve merkezî idarenin Moskova olması nedeniyle Türk Cumhuriyetlerinin Türkiye Cumhuriyeti ile ilişkileri dağılma sürecine kadar sınırlı olmuştur. Nitekim Sovyetler Birliği'nin dağılmasının hemen ardından Türkiye, bağımsızlıklarını ilan eden Türk Cumhuriyetlerini tanıyan ilk ülke olmuş ve ihtiyaç duyacakları her konuda kendilerine yardım ve destek sözü vermiştir. Türkiye, Türk Cumhuriyetleri ile olan ekonomik, kültürel ve siyasî ilişkilerini 1990 yılından sonra geliştirmeye özen göstererek bu bölgede rol - model olma özelliği taşımıştır.Bu çalışma, 1990'dan sonra Türkiye Cumhuriyeti'nin bu bölgedeki aktif siyasal politikalarından, kültürel ve ekonomik ilişkilerinden, desteklerinden, Sovyet Birliği'nin dağılmasının ardından Rusya'nın yeni dünya düzeninde Türkiye ve Türk Cumhuriyetleri ile olan ilişkilerinden ve bu yeni konjonktürdeki Türkiye ve Türk Cumhuriyetlerinin konumlanmasından meydana gelmektedir. Yine bu süreç içinde Türkiye'nin, 1990'dan sonra oluşan yeni devletlerle ilişkisi başta Türk dış politikası odaklı olmak üzere, mevcut coğrafyanın önemi, bölgenin jeopolitik ve jeostratejik konumu ve Türkiye Cumhuriyeti'nin bu bölge ile tarihsel ve kültürel yakınlığı da göz önüne alınarak incelenmiştir.Anahtar Kelimeler: Türk Cumhuriyetleri, Azerbaycan, Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan, Kırgızistan

The geopolitics and geostrategic situation of the geography in which the Turkic Republics, which gained their independence after the dissolution of Union of Soviet Socialist Republics, stood and the region?s rich natural resources made this region a center of attraction. Still this region has been one of the most important regions of the world with the energy it owns.Fifteen new states entered the stage of history with the dissolution of Union of Soviet Socialist Republics. Among these new fifteen states there were Turkish States and due to the dissolution of Soviet Union, Turkish existence in Central Asia would constitute its political existence in this geography as new states. Because the political institutions were in USSR and the central administration was Moscow until this time, the relationships between Turkic republics and the Republic of Turkey were limited until the process of collapse. Thus, immediately after the dissolution of Soviet Union, Turkey would be the first country to recognize the Turkic Republics and promise to support and help anything they need By giving importance to improve its economic, cultural and political relationships with Turkic Republics after 1990, Turkey would have the feature of a role-model in this region. This study consists of active policy and cultural and economic relations and support of the Republic of Turkey after 1990 in this region, the relationship of Russia with Turkey and Turkic Republics after the dissolution of the Soviet Union, and the positioning of Turkey and Turkic Republics in this new conjuncture. The relationship of Turkey with other states which were founded after 1990, the importance of geopolitics and geostrategic position of the region taking into consideration the historical and cultural importance of the Republic of Turkey in this area is also analyzed in this process.Key Words:Turkish Republics, Azerbaijan, Kazakhistan, Uzbekstan, Turkmenistan, Kyrgzstan.