17. yüzyılda Maraş Sancağı (siyasi, idari, iktisadi ve içtimai tarihi)

Abstract

ÖZET17. YÜZYILDA MARAŞ SANCAĞI (Siyasi, İdari, İktisadi ve İçtimai Tarihi)Hasan ARSLANErciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler EnstitüsüDoktora Tezi, Şubat 2014Danışman: Prof. Dr. Mustafa KESKİNBu çalışma, başta Başbakanlık Osmanlı Arşivi olmak üzere çeşitli arşivlerdeki belgelere dayalı olarak 1600-1700 yılları arasında Maraş Sancağı'nın siyasi, idari, ikti-sadi, içtimaî ve kültürel yapısını ortaya koymayı amaçlamıştır. Ayrıca şehrin Osmanlı Devleti'nin bu dönemde geçirdiği/giriştiği değişim/dönüşüm vetiresinden ne derece et-kilendiği ve bölgenin Osmanlı Devleti için ifade ettiği önem ve 17. yüzyıl boyunca merkezî hükümete yaptığı katkı üzerinde durulmuştur. Maraş Sancağı bu dönemde Dulkadriye/Maraş Eyaleti'nin Paşa sancağıdır. Ve beylerbeyi veya vezir rütbeli paşalar tarafından idare edilmiştir. Elbistan, Zamantı ve Hısn-ı Mansur (Adıyaman) kazalarıyla birlikte Maraş Sancağı'nı oluşturan Maraş Kazası kadılığı mevleviyet derecesinde idi. 17. yüzyılın sonlarından itibaren Kazaskerlere, İstanbul kadılarına, nakibüleşraflara arpalık olarak verilmiştir. Şehirde mütesellim, alaybeyi, defter kethüdası, tımar defterdarı, dizdar, alaybeyi gibi başkaca idareciler de bulunmaktaydı.Tamamına yakını Müslüman olan Türkmenlerden oluşan şehir nüfusu, dönem boyunca yaklaşık 13-14.000 civarında, sancağın nüfusu ise 35-50.000 dolaylarında sey-retmiştir. Halkın temel iktisadi faaliyetleri ticaret, zanaat, ziraat ve hayvancılıktır. Daha önceki stratejik önemini bu dönemde kaybeden Maraş, uzun mesafeli ticarette varlık göstermese de yakın çevresine özellikle Basra ve Birecik tersanelerine kereste gibi orman ve zirai ürünler ile demir, dokuma ve dericiliğe dayalı sanayi mamuller satmaktadır. Şehir, vakıflar yönünden daha önceki dönemde ulaştığı zenginliğini korumakla beraber bu dönemde de pek çok cami, medrese, mektep ve çeşitli ticari ve sosyal içerikli vakıf eserleriyle imar edilmiştir. 17. yüzyıl boyunca bu çevrede meydana gelen Celâlîlik ve eşkıyalık hadiselerinden nasibini alan Sancak, özellikle avarız türü vergileriyle, askerî harekâtlarda başta zahire, yük ve et ihtiyacı için çeşitli hayvanlar olmak üzere sunduğu çeşitli mal ve hizmetleriyle merkezî hükümete katkıda bulunmuştur.

ABSTRACTTHE SUB-PROVINCE OF MARAS IN THE 17TH CENTURY ( Political, Administrative, Economic and Social History)by Hasan ARSLANErciyes University, Institute of Social SciencesPh.D. Thesis, February 2014Advisor: Prof. Dr. Mustafa KESKINThe study was conducted to reveal political, administrative, economic, social and cultural structures of Marash sanjak during the years 1600 to 1700. The investiga-tions based primarily on documents of Prime Ministry Ottoman Archives of Republic of Turkey, and the documents in various archives. In addition; in the study focused on to what extent the province was affected from changes and transformations in this period of the Ottoman Empire, the importance of the region for the Ottoman Empire and the contribution of the province to the central government throughout the 17th century. Sanjak of Marash was a pasha sanjak of Dhu'lkadriyya/Marash Province. Therefore, Marash province was governed by beylerbeyi (a governor-general) and pasha governors ranking vezirs. Sanjak of Marash comprised kadâs of Marash, Elbistan, Zamanti and Hisn-i Mansur (Adiyaman), and Qadi, a judge appointed by the Sultan, of Marash province had mevleviyet degree. As of end of the 17th century; arable lands of Marash province were given by central goverment as a benefice to kazaskers (Judges of army), qadies of Istanbul and nakibüleshrafs. Also; some important administrators stayed in the province. Although there were some Armenian populations, almost all of the population of the province center was Turkmen Muslims during the period. The province population was about 13.000 – 14.000, though the sanjak population was around 35.000 - 50.000 during the period. Basic economic activities of the province inhabitants were trading, craft, agriculture and animal husbandry. Since Marash province lost its earlier strategic importance, there weren't almost any long-distance trade in this period. However, short-distance trade with neighbouring provinces was common. Marash province especially sold forest products like timber to Basra and Biredjik shipyards; and agricultural products and industrial products such as iron, fabric and leather to the neighboring provinces. As the city preserved its richness, reached earlier, in terms of foundations in this period, many mosques, madrasas, maktabs and various commercial and social structures were reconstructed. The Sanjak adversely affected by Celâlî and other rebel movements throughout the 17th century contributed to central government by paying awarid levies and providing a wide variety of goods and services to army needs includ-ing beasts of burden and food stuffs, grain and meat.