Türk yükseköğretim sistemi için sürdürülebilir bir finansman model önerisi

Abstract

Bu araştırma, yükseköğretimin finansmanı ile ilgili olarak yapılan tartışmalarının son yıllarda yoğunlaşması, artan yükseköğretim talebini karşılamada sürdürülebilir kaynak yaratma arayışları ve Türkiye'de yükseköğretim finansmanına yönelik akademik çalışma eksikliğinden doğmuştur ve Türkiye'nin Yükseköğretim Sistemi için sürdürülebilir finansman modeli önermek bir gereklilik olarak görülmüştür. Araştırmada nicel ve nitel araştırmaların her birinin tek başına kullanımından kaynaklanan sınırlılıkları azaltma ve veri çeşitlemesi elde edebilme amacıyla her iki yöntemin birlikte kullanıldığı karma yöntem tercih edilmiştir. Araştırmanın nitel boyutu için belirlenen çalışma grubu, maksimum çeşitlilik sağlamak amacıyla, YÖK yürütme kurulu üyesi, Sayıştay savcısı, sivil toplum kuruluşu üyesi, Kalkınma Bakanlığı çalışanları ile üniversitelerin Eğitim Fakültesi ve İktisadi İdari Bilimler Fakültesinde görevli akademisyenlerden seçilen 15 kişiden oluşmaktadır. Araştırmanın nicel boyutunda evreni, Türk üniversitelerindeki finansman ile ilgili idari görevlerde çalışan personel oluşturmaktadır. Örnekleme dâhil edilen üniversiteler, URAP (University Ranking by Academic Performance) tarafından belirlenen sıralama esas alınarak tabakalı örnekleme yöntemine dayalı olarak belirlenmiştir. Araştırmanın örneklemini ise bu üniversitelerin finansmanı ile ilgili idari görevlerde bulunan 138 kişi oluşturmaktadır. Araştırmanın nitel boyutuna ilişkin veriler görüşme yöntemi ile elde edilmiştir. Nicel boyutunda ise oluşturulan yükseköğretim modelinin uygulanabilirliğini test etmek amacıyla anket yöntemi kullanılmıştır. Yapılan görüşmelerin çözümlenmesinde içerik analizi yönteminden, anketten elde edilen verilerin analizinde ise betimsel istatistiklerden (frekans, yüzde, ortalama) yararlanılmıştır. Elde edilen bulgulara göre oluşan modelin, ağırlıklı olarak kamusal kaynaklarla finansman yerine üniversitelere bir kaynak çeşitlemesi yoluyla mali özerklik sağlayan, böylece kaynakların daha etkin kullanımına fırsat sağlayan bir yapıda olduğu söylenebilir. Modelde kamu bütçesinden üniversitelere aktarılacak kaynak miktarının tespitinde performans kriterlerinin belirleyici olması, belirlenen miktarın üniversitelere doğrudan tahsis ve torba bütçe olarak verilmesi gerektiği belirtilmiştir. Ayrıca üniversite öğrencilerinin finansmana daha çok katılmaları amacıyla gelecekteki gelirlerinden geri alınmak üzere kredi sağlayan sistemlerin geliştirilmesi ve bu kredi sisteminin takibinin özel işletmeler aracılığıyla yapılması gerektiği ifade edilmiştir.

This research originated from the increasing number of discussions in relation to the financial support of higher education, the quest for creating permanent resources for the increasing demand of higher education, and the inadequate number of academic research that focuses on the finance of higher education in Turkey. Suggesting a sustainable finance model for the Turkish higher education system has been considered as a requirement. In this study, the mixed model that makes the application of both qualitative and quantitative methods possible was used with the purpose of diminishing the limitations of using qualitative and quantitative methods independently. The participants who were identified for the qualitative dimension of the study include The Council of Higher Education executive members, the court of auditor solicitor, non-governmental organization member, ministry of development personnel, and the academicians who are members of education and economics and administrative sciences faculties. This group of participants involves 15 people and they were selected for establishing diversity. The participants who were chosen for the quantitative dimension of the study include people who deal with the financial issues of universities in Turkey. The universities that were included into the sample were identified by considering the rankings revealed by URAP. Furthermore, stratified sampling method was used during the identification of these universities. The sample of the study includes 138 individuals who handle the financial issues of these universities. In the qualitative dimension of the study, interview technique was used for collecting data. In the quantitative dimension, a questionnaire was used in order to test the applicability of proposed higher education finance model. Content analysis was used for the analysis of the interviews. Descriptive statistics (frequency, percentage, and mean) was used for the analysis of the data collected by means of the questionnaire. The study results show that the constructed model has a structure that enables the efficient use of the resources and it provides the universities the opportunity to have financial autonomy rather than being dependent upon public resources. Since performance criteria were taken into consideration during the identification of resources that will be assigned to universities from the public budget, the necessity of providing the identified quantity directly was stated. Moreover, with the purpose of empowering more student participation in finances, the importance of the improvement of credit systems which can be retrieved in future from their incomes and the pursuit of the systems by private foundations were stressed.