Dağıtılmış liderlik uygulamalarını etkileyen okul içi faktörlerin incelenmesi

Abstract

Bu çalışmada, öğretmen görüşlerine göre ortaokullardaki dağıtılmış liderlikdüzeylerini belirlemek ve dağıtılmış liderlik uygulamalarını etkileyen okul içi faktörleriortaya koymak amaçlanmıştır. Araştırma nicel ve nitel tekniklerin bir arada kullanıldığıkarma yöntemlerden açımlayıcı karma modelde desenlenmiştir. Araştırmanın nicelboyutunda araştırma problemine uygun olarak betimsel nitelikte tekil tarama modelikullanılmıştır. Araştırmanın nitel boyutunda ise çoklu durum çalışması yapılmıştır.Araştırmanın nicel sürecinde 1604 öğretmenden oluşan iki ayrı örneklem grubu ileçalışılmıştır. Birinci örneklem grubunu ölçek geliştirme çalışması için Gaziantep ilmerkezinde 2016-2017 eğitim öğretim yılında MEB'e bağlı resmi ortaokullarda görevyapan 868 öğretmen oluşturmaktadır. İkinci örneklem grubunu Gaziantep ilmerkezinde, 2017-2018 eğitim öğretim yılında MEB'e bağlı 27 resmi ortaokulda görevyapmakta olan 736 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmanın nitel sürecinde dört okuldan24 öğretmenle görüşme yapılmıştır. Araştırmanın verileri araştırmacı tarafındangeliştirilen `Kişisel Bilgi Formu`, `Dağıtılmış Liderlik Ölçeği` ve yarı-yapılandırılmışgörüşme formu ile toplanmıştır. Nicel verilerin analizinde ortalama, standart sapma, Ttesti,tek faktörlü ANOVA, Hiyerarşik Çoklu Regresyon analizinden yapılmıştır.Araştırmanın nitel bölümünde elde edilen veriler betimsel yöntemle analiz edilmiştir.Analizler sonucunda: Araştırmaya katılan öğretmenlerin, okullarındaki dağıtılmışliderlik uygulamalarına yönelik olarak görüşleri incelendiğinde en düşük düzeydegörülen alt boyut `Amaç birliği` iken en yüksek seviyede görülen alt boyut `İşbirliği vegüven`dir. Öğretmenlerin dağıtılmış liderliğe ilişkin görüşleri cinsiyet, öğrenim düzeyi,mesleki kıdem ve okuldaki kıdem yılı değişkenlerine göre istatistiksel olarak anlamlı birfarklılık göstermemektedir. Öğretmenlerin karara katılımlarına yönelik düşünceleri,dağıtılmış liderlik düzeylerini anlamlı bir şekilde yordamaktadır. Öğretmenlerle yapılangörüşmeler sonucunda elde edilen verilere göre dağıtılmış liderlik düzeyinin yüksekolduğu okullarda risk alma, yönetici desteği, öğrenme kültürü, hesapverebilirlikilişkileri, olumlu iletişim, mesleki gelişime önem verilmesi, kurumsallaşma, yönetiminkolaylaştırıcı rolü, meslektaş yardımlaşması, saygı, örgüt kültürü gibi unsurlar sözkonusu iken dağıtılmış liderlik düzeyinin düşük olduğu okullarda bu unsurların düşükdüzeyde gözlendiği bulgusuna ulaşılmıştır. Bu bulgulara dayanarak aşağıdaki sonuçlaraulaşılmıştır: Ortaokullarda genel olarak işbirliği ve güven problemi yaşanmamaklabirlikte paydaşlar arasında amaç birliği tam olarak sağlanamamaktadır. Cinsiyet,öğrenim durumu, mesleki kıdem ve okuldaki kıdem yılı değişkenleri öğretmenlerin,okullarındaki dağıtılmış liderlik uygulamalarına yönelik olarak görüşlerinifarklılaştırmamaktadır. Ortaokullarda risk alma, yönetici desteği, öğrenme kültürü,hesapverebilirlik ilişkileri, olumlu iletişim, mesleki gelişime önem verilmesi,kurumsallaşma, yönetimin kolaylaştırıcı rolü, meslektaş yardımlaşması, saygı ve örgütkültürü dağıtılmış liderliği destekleyen unsurlardır. Destekleyen bu faktörlerinolmaması ise dağıtılmış liderliğin uygulanmasına engel teşkil etmektedir.Anahtar Kelimeler: Dağıtılmış liderlik, ortaokullarda yönetim, yönetim ve liderlik,liderliğin paylaşımı, eğitim yönetimi

In this study, it was aimed to determine the level of distributed leadership insecondary schools according to the views of the teachers and to find out the in-schoolfactors affecting distributed leadership practices. The study is designed in anexploratory mixed model at which quantitative and qualitative techniques are usedtogether. In the quantitative part of the study, a single scanning model was used indescriptive quality in accordance with the research problem. In the qualitative part ofthe study, multiple case studies were conducted. In the quantitative process of the study,two separate sample groups consisting of 1604 teachers were studied. For the scaledevelopment study, the sample consists of 868 teachers working in secondary schoolsaffiliated to the Ministry of National Education in district of Gaziantep city center in theacademic year of 2016-2017. For the quantitative part, the sample consists of 736teachers working in 27 secondary schools affiliated to the Ministry of NationalEducation in Gaziantep city center in the academic year of 2017-2018. Participants ofqualitative part consist of 24 teachers from four schools. The data of the study werecollected with the `Personal Information Form`, the `Distributed Leadership Scale` andthe semi-structured interview form developed by the researcher. In the analysis ofquantitative data, mean, standard deviation, T-test, one-factor ANOVA, HierarchicalMultiple Regression analysis were used. Descriptive analysis was used to analyse thedata obtained in the qualitative part of the study. As a result of the analyzes, when theopinions of the teachers participating in the research are analyzed for the distributedleadership practices in schools, the lowest dimension is the `Comman goals` while thehighest dimension is the `Cooperation and trust`. Teachers' views on distributedleadership do not show a statistically significant difference according to gender, level ofeducation, occupational seniority, and duration of working at the current school.Teachers' attitudes toward participation in decision significantly predicted the level ofdistributed leadership. According to the findings obtained from the interviews madewith the teachers, it is seen that in the upper level schools, elements such as risk taking,managerial support, learning culture, accountability relations, positive communication,importance of professional development, institutionalization, facilitating role ofmanagement, cooperative assistance and there is no evidence of these in the lower levelschools. Based on these findings, the following conclusions were reached: In general,there is no problem of cooperation and trust in secondary schools whereas the commangoals among stakeholders have not been achieved at a high level. The teachers' viewson the distributed leadership practices at school do not differentiate significantlyaccording to gender, level of education, occupational seniority and duration of workingat school. As a result of the interviews conducted with the teachers in the secondaryschools, risk taking, managerial support, learning culture, accountability relations,positive communication, emphasis on professional development, institutionalization,facilitating role of management, cooperation between colleagues, respect, and corporateculture are the supporting elements of distributed leadership. The lack of supportingfactors hinders the implementation of distributed leadership.Key Words: Distributed leadership, secondary school administration, administrationand leadership, sharing leadership, educational administration