Kentleşme süreci bağlamında Sivas`ta davul zurna pratikleri

Abstract

Bir toplumun müziğini, kültürünü ve geleneklerini tanımak, o toplum hakkında hem tarihsel hem de kültürel açıdan bizlere önemli ipuçları sunabilmektedir. Halkın bir arada olduğu ve ortak bir toplumsal hafızayı paylaşarak gelecek nesillere aktardığı gelenekler içerisinde davul zurna pratiklerinin başrolde kullanılıyor olması, bu çalışmanın çıkış noktasını oluşturmaktadır. Bu minvalde düşünüldüğünde müzik, sadece bir eğlenme aracı değil, aynı zamanda içinde geliştiği veya etkilendiği/etkilediği toplumun kimliğini şekillendirmekte, onun tüm hasletlerini ve dünyaya dair tasavvurlarını da yansıtmaktadır. Sivas'ta düğünlerden, halk oyunlarına, ramazan ayı sahur vakitlerinden, güreş müsabakalarına kadar geniş bir temsil ve ifade alanı olarak kendisine yer bulan davul zurna pratikleri, Sivas özelinde müzikal ve kültürel açıdan ele alınmak üzere bu çalışmaya konu olmuştur. Çalışmanın amacı, alandaki mevcut örnek ve uygulamalardan yola çıkarak, kentleşme süreci bağlamında Sivas'ta davul zurna pratiklerinin yeri, önemi ve işlevi hakkında bir fikir elde etmektir. Bu noktadan hareketle''kentleşme süreci bağlamında, Sivas'ta davul zurna pratikleri, kültürel ve toplumsal açıdan nasıl bir role ve anlam dünyasına sahiptir?'' sorusu, çalışmanın temel problemini teşkil etmektedir. Çalışmanın büyük çoğunluğu düğün pratikleri üzerinde yoğunlaşırken, halk oyunları, ramazan ayı sahur vakitleri, güreş müsabakaları ve belediye bünyesinde hizmet veren mehter takımı içerisindeki davul zurna yapılanmaları araştırmaya konu teşkil etmiştir. Çalışmaya derinlik ve perspektif kazandırmak üzere; gelenek, modernleşme, kültür ve ritüel gibi kavramsal temeller üzerinden, tanımlama ve yorumlamalara yer verilmiş, çalışmaya konu olan davul zurna çalgılarının geçmişine dair hem nazari hem de ontolojik bir çerçeve sunulmuştur.Çalışmanın metodolojisi ise, etnografik araştırma deseni kapsamında, alan araştırmasına dayalı nitel bir çalışma olarak planlanmıştır. Bu kapsamda veri toplama araçları olarak katılımcı gözlem ve derinlemesine görüşme ile araştırılmaya çalışılan konu, çeşitli görsel ve işitsel cihazlarla da kayıt altına alınmıştır. Mevcut dokümanlar ileriye dönük bir arşiv niteliği olmasının yanı sıra, alandaki gözlemlerin analizinde de bir başvuru kaynağı olarak kullanılmıştır. Çalışmada elde edilenveriler, kaynak kişilerle yapılan görüşme notları ve alanda tutulan günlükler, içerik analizi kapsamında tematik kodlama ve çözümlemelerle anlamlı bir bütün haline dönüştürülmüştür. Öne çıkan temalar, çalışmanın hem ana başlıklarının hem de bazı alt başlıklarının oluşmasında önemli rol oynamıştır. Alan çalışması Haziran 2015 ve Kasım 2017 tarihleri arasında Sivas ve çevre köylerde gerçekleştirilmiş olup,davul zurnanın içinde yer aldığı veya ilişkili olduğu 37 ayrı müzik pratiği gözlemlenmiştir. Sivas'ta davul zurna icracılığının ve halk oyunlarının önemli temsilcileri olarak tespit edilen 19 kişi ile tarihsel mülakat, sohbet tarzı ve derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Kaynak kişilerin seçimi kartopu (zincirleme) modeline bağlı olarak belirlenmiştir. Kentleşme olgusu içerisindeki davul zurna pratiklerinin anlamlı bir değerlendirmeye tabi tutulabilmesi açısından, bu müzik kültürünün kırsal çevredeki örnekleri de araştırmaya dâhil edilmiştir. Çalışmanın sonuçlarından bazıları ise şöyle özetlenebilir: Sivas'ta `Poşa` topluluğu olarak bilinen ve özellikle kırsal çevrede `mehter` olarak karşılık bulan müzisyen bir gurubun söz konusu davul zurna geleneğinin en önemli taşıyıcıları olduğu, bu anlamda hâkim kültüre müzik üzerinden eklemlendiği, geleneğin aktarım yollarının ve imkânlarının kent içerisinde giderek zayıflamasının yanı sıra, modern göstergeler içerisinde davul zurna pratiklerinin yeni ifade biçimleri ve repertuarla yer değiştirdiği, kent yaşamının içerisindeki müzik bileşenleri ve mekânsal dönüşümlerin, hem oyun türü hem de müzik türleri ve üslupları açısından tek tip bir müzik kültürünü doğurduğu tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra, davul zurnacıların düğün ve diğer toplumsal etkinliklerde ritüeli yöneten ve yönlendiren bir işleve sahip olmakla birlikte, temsil alanı olarak geçmişten günümüze kadar bayrakla birlikte tarihi bir referansa işaret ediyor olması da dikkat çekicidir. Anahtar Kelimeler: Davul, Zurna, Poşa, Sivas, Düğün.

Recognizing the music, culture and traditions of a society can provide us with important clues about that society both historically and culturally. Among the traditions which keep people together and through which they pass down to the future generations by sharing the common social memory, the practices of drum and zurna (Turkish shawm) are the leading ones, and so this constitutes the starting point of this study. In this way, music is not only a means of entertainment but also shapes the identity of the society in which ithas developer or which it affected/was affected, reflecting all traits of the society and the envisions regarding the world. The practices of drum and zurna, which finds itself as widespread representation and expression area in Sivas from weddings to folk dances, from sahur times in Ramadan month to wrestling matches, has been the subject of this study in order to be discussed in musical and cultural aspects specific to Sivas. Purpose of the study; to get an idea about the place, the importance and the function of drum zurna practices in Sivas in the context of urbanization process, starting from the examples and practices in the area. From this point of view, the question of `how does the practice of drum zurna in Sivas have a role and meaning in terms of cultural and societal context` in the context of the process of the trenching process constitutes the main problem of the study.This study aims to get an idea about the place, the importance and the function of the practices of drum and zurna in Sivas in the context of urbanization process, starting from the present examples and practices in the field. From this point of view, the question of `Within the context of urbanization process, how does the practice of drum and zurna in Sivas have a role and meaning in terms of cultural and societal context` constitutes the main problem of the study.While the vast majority of the study focuses on wedding practices, the other topics include the folk dances, sahur times in Ramadan month, the wrestling competitions and the drum-and-zurna structuring in the mehter team serving within the body of the municipality. To give depth and perspective to the study, descriptions and interpretations are included through conceptual bases such as tradition, modernization, culture and ritual, and both the theoretical and the ontological framework about the past of the drum and zurna are presented.The methodology of the study has been planned as a qualitative study based on field research in the scope of ethnographic research design. In this context, the subject that has been researched with participant observation and in-depth interviews as data collection tools has also been recorded with various audio-visual devices. The available documents have been used as a reference material in the analysis of observations in the field as well as being a forward-looking archive. Thedata obtained in the study have been interpreted descriptively, the interview notes made with the source persons and the diaries held in the field were transformed into a meaningful whole by means of thematic coding and analyses within content analysis. Featured themes play an important role in the formation of both the main titles and some subtitles of the study.The field work was carried out in Sivas and surrounding villages between June 2015 and November 2017, and 37 separate music practices in which the drums and zurna were included or related were observed. Historical interviews, conversation style and in-depth interviews were held with 19 people who were identified as important representatives of drums and zurna performances and folk dances in Sivas. The selection of source contacts was conducted depending on snowball (chain) sampling. In order to make a meaningful evaluation of the drums and zurna practices in the urbanization case, examples of this musical culture in the rural environment have also been included in the research.Some of the result of the study, it was found out that a musical group, known as `Poşa` community in Sivas and also known as a `mehter` especially in the rural surroundings, is the bearer of the drum and zurna tradition; in this sense, they have become a part of the dominant cultural by means of music; the practices of drum and zurna have found new expressions and changed their repertoires due to both with the modern indications and the ways and possibilities of transferring tradition gradually becoming weaker in the city; and musical components and spatial transformations within the urban life gave rise to an unidentified and uniform musical culture both in terms of folk dance genre and musical genres and styles. It is also noteworthy that the drum and zurna instrumentalists have the role of managing and guiding rituals in weddings and other social events, and they also point to a historical reference along with the flag from past to present as a representation area. Key Words: Drum, Zurna, Poşa, Sivas, Wedding.