Gökçeada (Kuzey Ege) tersiyer stratigrafisi ve Gelibolu Yarımadası tersiyer istifleri ile deneştirilmesi

Abstract

ÖZET Gökçeada'da nın Tersiyer stratigrafisini Alt Eosen ile Holosen aralığında gelişmiş, ve farklı ortamlarda çökelmiş formasyonlar oluşturur. İstif tabanda erken Eosen döneminde çökelen Koyunlimanı Formasyonu'nun delta önü fasiyesleri ile başlar ve üste doğru türbiditik birimler izlenir. Bunların arasında turbit akıntılarıyla gelmiş ve çökelmiş kalsitûrbiditik seviyeli fosilli arakatkılar görülür. Bu düzeyler üste doğru ıraksak türbiditleri simgeleyen şeyller ile devam eder. Orta -Geç Eosen'de ise bölge tamamen türbidit nitelikli kumtaşlannın çökeldiği bir ortam özelliğindedir. Oligosen başında bu çökelleri tekrar prodelta şeylleri izler. Bu seviyeleri deltaik kumtaşlan ve kalınlığı değişken kırmızı çamurtaşlan ile akarsu kanalarında çökelmiş kömür arakatkılı kaim konglomera ve kumtaşlan tabakalanndan oluşan çökeller üzerler. Bu birimlerin üzerinde Oligosen ortalarında başlayan volkanik faaliyet ile tabandaki tüm birimleri kesen filonlardan çıkan andezitik lavlar yayılmaya başlar. Orta-Geç Oligosen de oluşan bu andezitik volkanizma ile bölgede tamamen karasal ortamda çökelmeye başlayan piroklastik fasiyeslerle ardalanmalı örgülü akarsu ortamında çökelmiş kumtaşı ve konglomeralar geniş alanları kapsar. Erken Miyosen' de volkanitler üzerinde açısal uyumsuz olarak bulunan küçük çakıl seviyeleri içeren menderesli akarsu ortamım temsil eden koyu kırmızı çamurtaşlan çökelir. Bu çamurtaşlan üzerinde Kirazlı Formasyonunun akarsu ve plaj ortandan arasında geçiş gösteren san renkli masif kumtaşlan gelişir. Erken Pleyistosen döneminde ise, olasılıkla karasal koşullar egemendir ve kaba taneli akarsu çökelleri meydana gelmiştir. Tüm bu çökel istifler yer yer Holosen yaşlı deniz-akarsu koşullarının ürünü olan Bademli formasyonu ile Örtülmüştür. Bu çalışma ile Erken Eosende başlayan çökel istifin Gelibolu Yarımadası çökelleri ile aynı denizi ve zaman zaman aynı ortamı paylaştıktan sonucuna vanlmıştır. Gökçeada Erken Eosen'de bölgesel yükselmeyle birlikte oluşan bindirmelerin önünde gelişen vıııhavzalar dolmaya başlar. Orta Eosen'de sona eren bu dönem Gökçeada'da ve Gelibolu'da gerilmeli bir rejime dönüşür. Geç Eosen'de hızlanan tektonik rejim ile havza derinleşmesi de sürer. Oligosen başlarında bu rejimde belirgin bir yavaşlama görülür ve havza da karasal koşullar etkin olur. Bu dönemde Gelibolu Yarımadası'nda asidik ve andezitik bir volkanizma başlaması havzanın bir sıkışma rejimi ile dolduğunu gösterir.. Bölgesel fayların etkinliğ bu dönemde Gökçeada Gelibolu yarımadası gibi kıvrımlamış ve kuzey cephesini yükselmiştir. Bu tektonik dönem de Gelibolu ve Gökçeada, Ganos Fay Sisteminin faaliyetiyle ilişkili bir genişleme alanıdır (Yatarak, 1996). Geç Pliyosen' de Gelibolu Yarımadası'nda Anafartalar Bindirmesinin ortaya çıkmasıyla başlayan sıkışma ve sağ yanal hareket, bölgede yeni bir tektonik rejimi başlatır. Bu dönemde Gelibolu Yarımadasının ve Gökçeada'nın kuzey sahilleri yükselmeye başlamıştır. Bu Ganos fayı üzerinden Ege'ye ulaşan Kuzey Anadolu Fayı'nm bölgede yarattığı bir tektonik rejimin sonucudur. ıx

SUMMARY Tertiary stratigraphy of Gökçeada ranges from Lower Eocene to Holocene and consists different kind of geological enviroments.Lower Eocene sequences (Koyunlimani formation) starts with prodelta sediments and turbiditic elastics with tuff interbeds which are overlains ihem. Upper parts of the formation, unit includes calciturbidites (Gizliliman member) and distal turbiditic shales. During Middle-Upper Eocene turbiditic sandstones (Keşan Formation) starts to form. From begining of Oligocene these sediments overlain by prodelta shales-siltstone successions (Mezaredere Formation) grading upward into deltaic sediments (Osmancık formation).On the deltaic sediments(Osmancik formation) there are fluvial clastic red mudstone and fluvial sandstones (Danişment formation). All this units are cut by Middle Oligocene volcanics, andesitic dykes and filons. Pyroclastics rocks overlain all Paleogene sediments. The Miocene sequence consists of two formations. The terresterial sediments (Gazhanedere Formation), which rests with an angular unconformity on Paleogene rocks, are at the base and the marine sediments (Kirazlı formation) are at the top of succession. Early Pleistocene rocks (Aydıncık Formation) represented by terresterial sediments, lies unconformably over Miocene rocks. In some parts of studied area Holocene aged beach and alluvial sediments (Bademli Formation) overlains all Tertiary sequences. As a result of this work, it is found that Tertiary sequences of Gökçeada and Gallipoli Peninsula are products of the same sea and, time to time, same environment. During Early Eocene thrust faults starts to develop as a result of regional uplift. The basins which are form in front of thrusts fills with sediments. This compression^ environment turns to extansional regime at the end of Middle Eocene. During Upper Eocene basins continue their evolution with increasing rate of tectonic activity. Terresterial conditions starts to be active at the beginning of Oligocene as a result of slow down of tectonic activity. At the same time period acidic volcanic activity starts. This volcanism is a result ofcompressional tectonic regime. Under this regime, Northern part of the Gökçeada is uplift and folded as Gallipoli Peninsula. In Miocene, Gökçeada and Gallipoli P. are part of extensional enviroment related with Ganos Fault (Yaltirak, 1996). New tectonic regime starts in Late Pliocene. This regime produce dextral motion and compression which allow to exist Anafartalar Thrust Northern shores of Gökçeada and Gallipoli P. rise as a result of Ganos Fault's activitiy. XI