1990 sonrası Türk çağdaş sanatında postmodern kavramlar ve yansımaları

Abstract

Bu tez ile Türkiye'de Çağdaş Sanata yön veren Postmodern Kavramlar ve yansımaları incelenecektir. Bu bağlamda problem; 1990 sonrasında belirginleşen kültürel kimlik, aidiyet, yersizlik yurtsuzluk ve cinsiyet gibi kavramlardan doğan yeni ilgilerle ele alınarak; ülkemizde görsel kültür mecrasında yaşanan dönüşümler sanat pratiklerinde beliren diğer göstergelerle değerlendirilerek, Postmodern kavramların Türk Sanatına etkisi ele alınacaktır.Postmodern terimi Edebiyat eleştirmenlerinin Postmodern edebiyat hakkında görüşlerini belirtmelerinden sonra yaygınlık kazanmaya başlamıştır. Postmodernizm önce mimarlık sonra da dans, tiyatro, resim, film ve müziği de kapsayarak, tüm sanat dallarında geçerlilik kazanmıştır. Elbette ki postmodernizmin tüm sanat dallarındaki etkisi ve yayılışı aynı olmamıştır. Modernizmden kopuş, mimarlık alanında daha çabuk gerçekleşirken, bunu görsel sanatlar izlemiştir. Postmodern sanat modern sanatın yerini alarak tüm sanat dallarında örnekleri yaygınlaşmıştır. Postmodernizm çağdaş toplumlarda ve kültürlerde meydana gelen değişimlere dikkat çekmektedir. Genel olarak tüm yönleriyle yeni ve farklı olanı ifade eder. Birbirini izleyen, birbirine tepki olarak doğan tüm sanat dallarında olduğu gibi postmodern sanatı da takipçisi olduğu modern sanattan farklı kılan birçok değişimler, kavramlar ve görüşler kaydedilmiştir. Ancak postmodernizmin henüz bir akım mı, hareket mi olduğu ve modernizme, tepki olarak doğup doğmadığı tartışılmaktadır. Bu nedenle de daha ayrıcalıklı bir iletişim dili olan resim, heykel, sinema ve mimarlık gibi görsel ve uzamsal sanat dalları dışındaki diğer sanat dallarında postmodernizm tartışmalarında modernizmde hala varlığını sürdürmekte, sık sık karşılaştırmalar yapılmaktadır. Bununla birlikte, postmodernizmle sanat atmosferine giren ve kendini tüm sanat dallarında hissettiren ortak kavramlar, terimler ve özellikler vardır.Türkiye'nin jeo-politik konumu, Batı-Doğu ikilemi, etniste, cinsiyet ve kimlik tartışmaları, laik-müslüman gibi oldukça fazla etkenin bir arada yaşandığı bu tarihsel sürecin sanata yansımaması da imkansızdır. 1990'lı yıllardan itibaren, önemli düşünürlerin kitap çevirilerinin çoğalması, teknoloji, ulaşım, iletişim gibi etmenlerin daha kolay ulaşılır ve sıklıkla kullanılır hale gelmesi ve sergi mekânlarının, müzelerin, sanatçı inisiyatiflerinin sayısındaki artış, özellikle 1990 yıllarından itibaren sanatçıların farklı denemeler yapmaları ve disiplinler arası yaklaşımlar üretmeleri için yeni alanlar oluşturmuş ve bu sürecin gelişimini beslemiştir.Postmodernizmde genelde büyük önem taşıyan; (hermeneutik) yorum bilgisini daha kuramsal bağlamda ele alırsak, çift kodlama (double coding), parodi, pastiş, şizofreni, ironi, eğretileme (metaphor), düz değişmece (metonymy), yapı çözücülük (deconstruction), çoğulculuk (pluralizm), melezleştirme (hybridisation) ve insansızlaştırma (de-humanisation) gibi kavramlardır. Bu kavramlar Türkiye sanat ortamında bir dönüşüme uğramış, çağdaşlaşmayla birlikte sıkça söz edilen kültürel kimlik, yabancılaşma, yersiz-yurtsuzluk (göçebelik), muhafazakârlık ve asimilasyon gibi kavramlara dönüşmüş ve sanat yapıtlarında, sanat mecralarında sıkça konu edilmeye başlamıştır. Sanatla yaşamın birleştirilmesi, seçkinliğin terk edilmesi, anti-art (karşı-sanat) ve kurmaca gerçeklik olarak tanımlanan yeni gerçeklik anlayışına yönelmesi, farklı sanat yapıtlarının bir arada kullanılması, çok sanatsal etkilere yer verilmesi gibi özellikler etrafında toplanabilmektedir. Elbette ki, ileri teknolojinin iletişime kazandırdığı akıl almaz boyutlar düşünüldüğünde çok sayıda kavram kullanım alanına girmiştir. Çok kültürlü toplumsal bir yapıya sahip olan Türkiye'de bu kavramların sanatçılar tarafından ele alınması kaçınılmaz olmuştur.

In this thesis, post modern concepts that direct contemporary art in Turkey and their implications will be examined. In this context, the problem of impact of postmodern concepts on Turkish art will be discussed by mutually evaluating transformation occurring in visual culture area and indicators in art practices. In this discussion, the problem will cover cultural identity, sense of belonging, homelessness, sexuality concepts and their relations that became apparent after 1990's.The term 'postmodern' became common after literature critics's use of it in their opinions about literature. Postmodernism gained validity first in architecture and then following in dance, drama, painting, cinema, and music and finally in all art fields. Needless to say, impact and spread of postmodernism was not same in all art fields. Distancing away from modernism occurred sooner in architecture following it visual arts. While postmodern art replaced modern art, it left its examples in all art fields. Postmodernism attracts attention on transformations that occur in contemporary societies and cultures. In general, it represent the new and different in all its parts.As in all art fields that emerged in response to other or former movements, postmodern art has many changes, concepts, and opinions that make it different than modern art. However, it is still debated that if postmodernism is a movement or is emerged in response to modernism. Therefore, excluding the more privileged communication forms that are visual and spatial arts like painting, sculpture, cinema and architecture, discussions on postmodernism in other art fields still include modernism and comparisons between the two. On the other hand, with postmodernism, there exist common concepts, terms, and characteristics that were entered to atmosphere of art and became influential in all art fields.Impact of historical time that includes several effects from geopolitical position of Turkey, East-West dilemma, ethnicity, sexuality and identity controversies, and secularism vs Islam disputes on art was inevitable. Starting from 1990's, easy and frequent access to translations of important thinkers, technology, transportation, communication, and an increase in number of exhibition places, museums and artist initiatives allowed artists try different works. This formed new fields in order to let them create interdisciplinary approaches and finally fueling development of the process.By taking hermeneutic concept more abstractly, in postmodernism, the most important concepts can be listed as following: double coding, parody, pastische, schizophrenia, irony, metaphor, metonomy, deconstruction, pluralism, hybridization, and de-humanisation. With modernization, these concepts transformed into cultural identity, alienation, nomadism, conservatism, and assimilation in Turkish art environment and started frequently to be discussed in artistic works and medium. Merging art and life, leaving elitism, anti-art, and artificial reality is defined as the new understanding of realty. Considering the dimensions it brought to communication, numerous concepts entered into usage. With its multi-cultural structure, these concepts are inevitably embraced by artists in Turkey.