Dokurcun-Beldibi (Adapazarı) arasının morfotektonik ve paleosismolojik özellikleri

Abstract

Beldibi-Dokurcun (Adapazarı) arasının jeolojisi kuzey ve güney topluluklar olmak üzere iki ana başlık altında incelenmiştir. Güney topluluk en altta Permo-Karbonifer kireçtaşı bloklu, Geç Permiyen-Geç Triyas yaşlı Karakaya Kompleksi ile temsil edilirken, bu birimin üzerine tektonik bir dokanakla fliş istifinden oluşan Eosen yaşlı Çataltepe Formasyonu gelir. Kuzey topluluk ise en altta mermer mercekli sleyt, fillat ve şistlerden oluşan İznik metamorfikleri ile başlar. Paleozoyik-Mesozoyik yaşlı bu birimin üzerine tektonik bir dokanakla kireçtaşı blokları ve granit sokulumundan ihtiva Abant karmaşığı gelir. Topluluğun en üzerinde ise andezit ve andezitik piroklastik kayalardan oluşan Eosen yaşlı Dikmen volkanitleri yer alır. Her iki toplulukta, sırasıyla aktif faylar önünde gelişmiş Acemler traverteni, eski taraça seviyesine ait akarsu çökelleri, Alüvyal yelpaze çökelleri ve yamaç molozu ile güncel taraça yüzeyine ait akarsu çökellerince uyumsuz bir şekilde örtülür. Arazi çalışmaları, hava fotoğrafları ve sayısal yükseklik modellerinin incelenmesi sonucu 1967 depreminin yüzey kırığına ve aktif faylanmalara ait şevler, graben ve sag pond gibi çöküntü yapıları, basınç sırtları, heyelanlar, eğer yapıları ile heyelanlar tespit edilen morfotektonik unsurlardır. Bu yapıların ve traverten oluşumunun gösterdiği, Kuvaterner boyunca birden fazla faylanmanın gerçekleştiğidir. En son depremde oluşan yüzey kırığı dikkate alınarak aktif faylanmanın zaman içinde kuzeye doğru göç ettiği söylenebilir. Beldibi-Mansurlar köyü arasında eski taraça yüzeyinden geçen 22 Temmuz 1967 Mudurnu Vadisi depremi yüzey kırığı üzerinde gerçekleştirilen fay kazısı sonucu üç tane fay zonu ve bunlar üzerinde 1967 öncesi, kesin üç, olası dört adet eski deprem tespit edilmiştir. İlgili stratigrafik seviyelerden alınan örneklerin yaşlandırılması sonrası iki farklı senaryo üretilmiş, bunlara göre deprem tekrarlanma aralıklarının, MS 1394'ten itibaren 286 (veya olası 191) ve MS 1668'den sonra 100 (veya olası 75) yıl olabileceği yorumlanmıştır.

The area between Beldibi and Dokurcun (Adapazarı) is examined under two sub groups; northern and southern assemblages. Southern assemblage starts with Late Permian-Late Triassic Karakaya Complex which consists of Permo-Carboniferous limestone blocks at the bottom. Çataltepe Formation of Eocene flysh sequence forms a tectonic contact with this unit at the top. Northern assemblage starts with İznik metamorphics, made of marble lensed phyllite, slate and schists at the bottom. This Paleozoic-Mesozoic unit has a tectonic contact with Abant complex which contains limestone blocks and granitic intrusions. At top of the Abant complex, Eocene Dikmen volcanites expose, which consist of andesite and andesitic pyroclastic rocks. Both assemblages are overlain by Quaternary deposits uncomformably which are Acemler travertine, old river tarrace, aluvial fan, debris and recent terrace deposits. Travertine and limestone breccia in travertine matrix has been developed in front of active fault planes. Many morphotectonic features like scarps, related with 1967 earthquake surface rupture and other active faults, depressions, pressure ridges, saddles and landslides were identified with field survey, aerial photo and digital elevation model (DEM) interpretations. These structures and travertine formation in front of fault planes show multi faulting during Quaternary. It can be interpreted that faulting has migrated towards north during Quaternary, when we consider the last 1967 earthquake rupture. Three fault zones and prior three certain or possibly four earthquakes before 1967 were idebtified in the trench, that has been excavated on the 1967 surface rupture crossing older river terrace between Beldibi and Mansurlar villages. With the dated samples, two scenarios are produced, giving maximum occurance interval of 286 (or possibly 191) years after AD 1394 and 100 (or possibly 75) years after AD 1668.