Malatya kent merkezinde 65 yaş ve üzeri yaşlı kadınlarda fonksiyonel ve sosyal yaşam aktivitelerinde kısıtlılık ve yaşam kalitesi

Abstract

ÖZET Bu araştırma ocak-şubat 2000 tarihleri arasında Malatya belediyesi sınırlan içinde yaşayan 65 yaş ve yukarı yaşlardaki kadınların günlük yaşam aktiviteleri, sosyal, psikolojik fonksiyonları, yaşamdan memnuniyet düzeyleri ve etkileyen faktörleri incelemeye yönelik olarak yapılmıştır. Kadınların, genel demografik özelliklerini saptayıcı, günlük yaşam aktiviteleri, sosyal, psikolojik fonksiyon ve yaşamdan memnuniyet düzeylerini belirleyici bir anket formu uygulanmıştır. Araştırma kapsamına giren kadınların ortalama yaşı 70. l±6.43'dür. Araştırma kapsamındaki kadınların %73.8'i okuma yazma bilmemektedir. Kadınların % 44.0'ı evli ve % 96.6'sı ev hanımıdır. Kadınların sosyal güvence durumuna bakıldığında, %24'ünün sosyal güvencesi olmadığı saptanmıştır. Kadınların %18.8'nin yalnız yaşadıkları bulunmuştur. Araştırma kapsamındaki kadınların en çok kısıtlanan günlük yaşam aktiviteleri % 25.2 ile alışveriş yapabilme, % 14.4'le banyo yapabilme, %10'la mesane kontrolüdür. Orta derecede ise % 26. 8'le merdiven çıkmada kısıtlıdırlar. Araştırma kapsamındaki kadınların yaş ve eğitim durundan ile günlük yaşam aktiviteleri arasındaki fark anlamlı bulunmuştur.(p<0.05) Yaş ilerledikçe günlük yaşam aktivitelerinde bağımlılığın arttığı, eğitim durumu arttıkça günlük yaşam aktivitelerinde bağımlılığın azaldığı bulunmuştur. Araştırma kapsamındaki kadınlann sosyal fonksiyon durumuna bakıldığında, %13.4'ünün hiç kimse ile görüşmediği, % 26'sının ayda bir bile tanıdıklannı ziyaret etmedikleri, %19.6'sının telefon etmedikleri bulunmuştur. Araştırma kapsamındaki kadınlann yaş gruplan ile sosyal fonksiyon durumlan arasında fark anlamlı bulunmuştur.(p<0.05). Yaş ilerledikçe sosyal fonksiyonlar kötüleşmektedir. Araştırma kapsamındaki kadınlann eğitim durumlan ile sosyal fonksiyon durumlan ile arasındaki fark anlamlı bulunmuştur.(p<0.05). Eğitim durumu yükseldikçe sosyal fonksiyonların arttığı bulunmuştur. Araştırma kapsamındaki kadınlann sosyal güvence durumlan ile sosyal fonksiyon durumlan arasındaki fark anlamlı bulunmuştur. (p<0. 05). 68Araştırma kapsamındaki kadınların sosyal güvenceye göre psikolojik fonksiyon durumları arasında fark anlamlı bulunmuştur (p<0.05). Sosyal güvencesi olan kadınların % 72.6'sının, sosyal güvencesi olmayan kadınların % 59.2'sinin psikolojik fonksiyonları iyidir. Sosyal güvencenin varlığının psikolojiyi olumlu yönde etkilediği bulunmuştur. Araştırma kapsamındaki kadınların birlikte yaşadığı kişilere göre psikolojik fonksiyon durumları arasında fark anlamlı bulunmuştur(p<0.05). Araştırma kapsamındaki kadınların eğitim durumlarına göre yaşamdan memnuniyet durumları arasında anlamlı fark bulunmuştur (p<0.05). Eğitim düzeyi yükseldikçe yaşamdan memnuniyetin doğru orantılı olarak arttığı bulunmuştur. Araştırma kapsamındaki kadınların sosyal güvenceye göre yaşamdan memnuniyet durumları arasında anlamlı fark bulunmuştur(p<0.05). Sosyal güvencesi olan kadınların % 55.8'i, sosyal güvencesi olmayan kadınların ise % 31.7'si yaşamından memnundur. Sosyal güvencenin olmasının memnuniyeti olumlu yönde etkilediği bulunmuştur. Araştırma kapsamındaki kadınların birlikte yaşadığı kişilere göre yaşamdan memnuniyet durumları arasında anlamlı fark bulunmuştur(p<0.05). Yalnız yaşayan kadınların % 39.4'ü, birileri ile birlikte yaşayan kadınların ise % 52. 5 'i yaşamından memnundur. Birileri ile birlikte yaşamanın memnuniyeti olumlu yönde etkilediği bulunmuştur. Tablo 35'de görüldüğü gibi yüksek sosyoekonomik düzeye sahip olma (OR=2.08), sosyal güvencenin olması (OR=2.67), birileri ile birlikte yaşamanın (OR=1.70) yaşamdan memnuniyeti artırıcı önemli etkileri bulunmuştur. Bu sonuçlar ışığında aşağıdaki öneriler yapılmıştır. 65 yaş ve daha ileri yaşta olanların fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden daha iyi olmalarını sağlamak amacı ile birinci basamakta yaşlı sağlığına yönelik hizmetler planlanmalı, yaşlı ailesi ve topluma yaşlılık konusunda eğitim verilmeli,yaşhlann günlük yaşamını kolaylaştırıcı ergonomik düzenlemeler oluşturulmaya çalışılmalıdır. İleri yaş grubundakilere(75 yaş+) hizmetlerde öncelik tanınmalı, öncelikle evde bakım hizmetleri verecek personel eğitimi ve gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. Yaşlıların yalnızlık sorunlarına yardımcı olmak üzere onları bir araya getirecek olanaklar yaratılmalıdır. 69

SUMMARY This study was done to evaluate the degree of daily functional independence, social and psychological well-being and life satisfaction levels of women aged 65 and over in central Malatya. The study was designed as cross-sectional and 528 elderly women were selected randomly by using stratified sampling method from upper, lower and medial socio- economical regions in Malatya municipality. A face to face questionnaire was applied to the women which included items about demographic characteristics, daily living activities, social and psychological functioning and life satisfaction. The questionnaire was prepared by adapting the items in Barthel Index, Rand Functional Status Index, Rand Social Activity Index and Life Satisfaction Index. The mean age of the women was 70.1 + 6.43. Of the women, 73.8 % were illiterate. Regarding severe limitation in daily living activities; 25.2 % of the women were limited in doing shopping, 14.4 % in bathing and 10.0 % in controlling urination. 26.8 % of the women were moderately limited in stair climbing. It was determined that the degree of dependence was getting higher as the age got older and educational level got lower (p< 0.05). Of the women, 13.4 % had no contacts with anybody, 26.0 % didn't visit family or friends even once a month and 19.6 % didn' t have any telephone contacts. It was determined that social functioning got higher as the educational level got higher. 72.2 % who were not living alone compared to 57.4 % of the women who were living alone had no problem in psychological functioning (p< 0.05). 55.8 % of the women who had social insurance compared to 31.7 % of those who had not social insurance, satisfied with their life (p< 0.05). 39.4 % of the women who were living alone compared to 52.5 % of those who were not living alone, satisfied with their life (p< 0.05). To meet the needs of older people it is necessary to reorganize the medical and social preventive services such as health institutions, rehabilitation centers, home care, long- term care, proffessional staff training, family and community education, social insurance »sheltered housing, welfare centers, and many other services. 70