Politik bir metin olarak sosyal bilgiler öğretim programlarını vatandaşlık eğitimi bağlamında anlama

Abstract

Eğitim programları hazırlanırken program temellerinden olan politik temeller de belli ölçüde programa etki etmektedir. Politik temellerin programa etkisini anlamaya yönelik, yeniden kavramsallaştırmacılık akımında, politik bir metin olarak programı anlama çalışma alanı bulunmaktadır. Politik bir metin olarak programı anlama araştırması yapmak için politik etkilerin açık bir şekilde görülebileceği programın sosyal bilgiler programı olduğu düşünülmüştür. Sosyal bilgiler alanında amacın vatandaş yetiştirilmesi olmasından dolayı, vatandaşlık eğtitimi bağlamında sosyal bilgiler programı ile ilgili bu araştırma tasarlanmıştır. Bu araştırmada politik etkilerin sosyal bilgiler programlarında görülebilmesi için farklı hükümet dönemlerinde hazırlanan 1998, 2005 ve 2018 sosyal bilgiler öğretim programları (SBÖP) vatandaşlık eğitimi bağlamında analiz edilmiştir. Bu çalışmanın amacı, politikanın programlar üzerinde nasıl bir etkisi olduğunu anlamaya yönelik, politik bir metin olarak sosyal bigiler öğretim programlarını vatandaşlık eğitimi bağlamında anlamaya çalışmaktır. Bu amaca bağlı üç araştırma sorusu ve alt soruları bulunmaktadır. Bu araştırma iki aşamadan oluşmaktadır. Araştırmada ilk olarak Türkiye'de 1998, 2005 ve 2018 SBÖP'ler, vatandaşlık eğitimi bağlamında ele alınmış; genel hedef/ öğrenci kazanımları fiilleri bilgi, anlayış, değer, beceri ve tutumlar bakımından incelenmiş; genel hedef bileşenleri/ öğrenci kazanımları değer, tutum ve beceri yönünden analiz edilmiş ve genel hedef/ öğrenci kazanımlarında kavramlar ve ad grupları analizi yapılmıştır. Araştırmada ikinci olarak I. aşama bulgularına göre soysal bilgiler alan uzmanları, sosyal bilgiler öğretmenleri ile yüz yüze yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilerek vatandaşlık eğitimi bağlamında SBÖP'lerde değişimlerin nedenleri ve politik yönden araştırılmıştır.Bu araştırma nitel araştırma yöntemi ile modellenerek, iç içe geçmiş çoklu durum çalışması ile desenlenmiştir. Bu araştırmada I. aşamada doküman incelemesi; II. aşamada ise yarı yapılandırılmış görüşme yöntemleriyle veri toplanmıştır. Bu araştırmada amaca bağlı araştırma soruların cevabına ulaşmak için I. aşamada betimsel ve içerik analizi ile analiz yapılırken, II. aşamada içerik analizi ile analiz yapılmıştır. I. aşamada doküman incelemesi veri toplama yöntemi ile 1998, 2005 ve 2018 SBÖP'lerin karşılaştırmalı yapılmış; II. aşamada ise I. aşama verilerinden yola çıkılarak yarı yapılandırılmış görüşme formları hazırlanarak, görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Katılımcılar, amaçlı örneklem yöntemlerinden ölçüt örneklem yöntemi ile belirlenmiştir. Görüşmeler, üç programı da uygulamış olan 7 sosyal bilgiler öğretmeni ve sosyal bilgiler alan uzmanı olan 8 akademisyen ile gerçekleştirilmiştir. Bu araştırmanın II. aşamasında verilerinin analizi Maxqda 2018.1 veri analiz programı ile yapılmıştır. Görüşme verilerinin analizi sonucu anlam ilişkilerine göre açıklama ve tanım, sebep, eleştiri ve öneri temaları oluşturulmuş; bu temalar altında politik/ politik olmayan kategorilere göre bulgular sunulmuştur. Sonuç olarak; birinci araştırma sonucu ile ilgili; programların derinlemesine ve bütüncül olarak incelenmesi gerektiği, program geliştirme süreçlerinin tam olarak işletilemediği, program yapısında 1998 SBÖP'ten 2005 SBÖP'e geçişte köklü değişiklikler yapılırken; 2005 SBÖP'ten 2018 SBÖP'e geçişte ise güncelleme sayılabilecek değişiklikler yapıldığı sonucuna ulaşılmıştır. İkinci araştırma sorusu ile ilgili; 1998 SBÖP'ün 2005 ve 2018 SBÖP'lerden tamamen farklı olduğu, program içeriğinde milli tarih ve kültür konularının azalmasından ve evrensel içeriğin artmasına; toplu yaşama, işbirliği yapma anlayışından bireysellik vurgusuna; değer ve becerilerin eklenmesi gibi değişiklikler yapıldığı ve bu değişikliklerin bazılarını politik etkilerden kaynaklandığı sonuçlarına ulaşılmıştır. Üçüncü araştırma sorusu ile ilgili; SBÖP'lerde değişikliklerden ziyade uygulama aşamasında her dönemde problemlerin mevcut olduğu, SBÖP'lere politik etkilerin sebeplerinin dönemden döneme değişiklik göstermesine rağmen politik etkilerin her dönemde bulunduğu anlaşılmıştır. SBÖP'lerde vatandaşlık eğitimi ve vatandaş yetiştirilmesi konusunda yaşanılan sıkıntıların sebeplerinin, bazı konularda uzlaşı sağlanamaması ve nasıl bir vatandaş isteniyor, sorusunun net bir şekilde cevaplanmaması olduğu anlaşılmıştır. Program ideolojisi olarak da 1998'de daha milliyetçi, devletçi ve toplu yaşama anlayışının; 2005'te neo-liberal, yeni muhafazakâr anlayışının ve 2018'in ise biraz 2005 biraz da 1998'e benzediği sonuçlarına ulaşılmıştır.

While developing curriculum, political foundations which are among the fundamentals of the curriculum affect the curriculum to a certain extent. There is a field of understanding the curriculum as a political text in the re-conceptualization movement, which aims to understand the impact of political foundations on the curriculum. It is thought that the curriculum in which the political effects can be clearly seen is the social studies curriculum for researching the curriculum comprehension as a political text. As the aim of social studies was to raise citizens, this research related to social studies curriculum has been designed in the context of citizenship education. In this study, in order to see the political effects in social studies curricula, 1998, 2005 and 2018 social studies curricula (SSC) which were prepared in different government periods were analyzed in the context of citizenship education.The aim of this study was to try to understand how policy has an impact on the curricula of social studies curricula in the context citizenship education as a political text. There were three research questions and sub questions related to this purpose. This research consists of two stages. At first stage; 1998, 2005 and 2018 SSCs in Turkey were discussed in the context of citizenship education. Overall aims / learning outcomes verbals were examined in terms of knowledge, understanding, value, skills and attitudes. The main target components / student acquisitions were analyzed in terms of value, attitude and skills. Concepts and name groups were analyzed in general aim / learning outcomes. Secondly stage in the research, according to the findings of the first stage, semi-structured face to face interviews were held with the social studies teachers and social studies field experts, and the reasons of the changes in the SSCs within the context of citizenship education and political aspects were investigated.This research was modeled by qualitative research method and designed by nested multi-case study. Document analysis was used in the first stage of this research to collect data and in the second stage, data was collected through semi-structured interview methods. In this research, in order to reach the answer of the questions related to the purpose, the descriptive and content analysis was used in the first stage and the analysis in the second stage was made with content analysis. In the first stage, document review was done as data collection method by comparing 1998, 2005 and 2018 SSCs. At the second stage, semi-structured interview forms were prepared based on the first stage data and the interviews were conducted. Participants were determined by the criterion sampling method, which is one of the purposeful sampling methods. The interviews were held with 7 social studies teachers who applied all three programs and 8 academicians who were social studies specialists. In the second stage of this research, the data was coded with Maxqda 2018.1 data analysis program. As a result of the analysis of the interview data, the themes of explanation and definition, reason, criticism and suggestion were created according to the meaning relations; and findings according to political / non-political categories are presented under these themes.As a result; regarding the first research question it was concluded that the curricula should be analyzed in depth and as a whole; curriculum development processes cannot be fully operated; and while radical changes in the curriculum structure were made in the transition from 1998 SSC to 2005 SSC, the changes in the transition from 2005 SSC to 2018 SSC can be considered as updates. Regarding the second research question, it was concluded that 1998 SSC was completely different from 2005 and 2018 SSCs; national history and culture issues were decreased and universal content was increased; collective living and collaboration was changed to individuality; values and skills were added; and some of these changes were caused by political effects. Regarding the third research question, it is understood that there were problems of implementation rather than changes in SSCs in every period, and political effects were present in every period, although the reasons for political effects on SSCs vary from period to period. It has been understood that the reasons for the problems encountered in citizenship education and training of citizens in SSCs are not being able to reach consensus on some issues and not answering the question of `What kind of a citizen is wanted?` clearly. And it was concluded that the 1998 SSC was more nationalist, statist and had collective living approach; while the 2005 SSC was neo-liberal and had new conservative understanding; and 2018 SSC was somewhat similar to both 2005 and 1998 SSCs.