Ekonomik büyüme, sanayileşme ve orta gelir tuzağı ilişkisi: İnovasyon temelli çıkış stratejileri üzerine ampirik analizler

Abstract

Dünya ekonomisinde yer alan orta gelirli ülkelerin (OGÜ) büyük çoğunluğunun uzun süreler itibariyle aynı gelir düzeyinde yer alıp, yüksek gelirli ülkeler (YGÜ) grubuna yükselememesi durumu `orta gelir tuzağı` kavramının önemli bir olgu olarak ortaya çıkmasına neden olmuştur. Orta gelir tuzağının kavramsal çerçevesi kadar ilgi uyandıran diğer bir yönü, orta gelir tuzağının arkasında yatan temel gerekçeler ve orta gelir tuzağından çıkış stratejileridir. Son dönemlerde, özellikle OGÜ'de uygulanan ihracata dayalı sanayileşme stratejilerinde belirli tıkanıklıkların yaşandığı görülmektedir. Kanchoochat ve Intarakumnerd (2014) çalışmasında, ihracata dayalı sanayileşme stratejilerinde yaşanan sorunlardan dolayı orta gelir tuzağına düşmüş olan ülkelere orta gelir tuzağından çıkışları amacıyla, ihraç edilen mal sepetlerinde ürün çeşitliliklerini arttırmaları gerektiği tavsiye edilmektedir. Genel olarak ülkenin ihracat kompozisyonu, yapısının değişmesi ve çeşitlenmesini ifade eden ihracat çeşitliliğinin, orta gelir tuzağından çıkış sürecindeki etkisinin sınanması amacıyla yapılan analizlerde, ülke grupları, orta gelir tuzağı yaklaşımlarından Robertson ve Ye (2013) yaklaşımına göre, 1975-2015 yılları itibariyle orta gelir tuzağında olan (OGT-middle income trap countries) ve orta gelir tuzağından kaçan ülkeler (KOGT-non-middle income trap) olmak üzere ayrıma tabi tutulmuştur. Bu çerçevede ilk olarak 1995-2015 yılları için OGT ve KOGT grubunda ihracat çeşitliliği ile ekonomik büyümeleri arasındaki ilişki analiz edilmiştir. Yapılan analizde ihracat yoğunluğunu/uzmanlaşmasını tespit etmek amacıyla ilgili çalışmalarda en sık kullanılan Herfindahl-Hirschman Endeksi (HHI)'nden faydanılmıştır. Yapılan analiz sonucunda OGT grubunda ihracat çeşitliliğinin ekonomik büyümeyi pozitif, KOGT grubunda ise negatif yönde etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Elde edilen sonuçlar, OGT grubunda ihracat çeşitliliğinin arttırılmasına yönelik politika uygulanması, KOGT grubunda ise ihraç edilen malların üretiminde uzmanlaşmaya yönelmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. OGT ve KOGT grubunda ekonomik büyüme için gerekli olan ihracatta çeşitlendirme ve uzmanlaşma, Cirera vd. (2015) ve Bebczuk ve Berettoni (2006) gibi çalışmalarda da ifade edildiği üzere inovasyona dayalı büyüme stratejisinin gerekliliğini ortaya koymaktadır. Bu doğrultuda, inovasyonun orta gelir tuzağından çıkış aşamasındaki etkisinin değerlendirilmesi amacıyla 1996-2015 yılları esas alınarak, OGT ve KOGT için 27 farklı inovayon göstergesi ile endeks hesaplanmaktadır. Hesaplanan inovayon endeksinin (HİE) tahmin edilmesinde Temel Bileşenler Analizinden (PCA) faydalanılmaktadır. Bu çerçevede, yapılan analizin sonraki aşamalarında HİE ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki II. Nesil Panel Veri Analiz Yöntemleri ve Dumitrescu ve Hurlin (2012) Panel Nedensellik Testleri kullanılarak analiz edilmeye çalışılmıştır. Elde edilen sonuçlarda, OGT için inovasyon göstergelerindeki gelişmelerin ekonomik büyümeye olan katkısının, KOGT grubundaki etkisine göre çok daha düşük olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Beklentilerle uygun olarak elde edilen analiz bulguları, OGT için orta gelir tuzağından çıkış bağlamında politik önerilerde bulunmaya imkan sağladığından, çalışmanın sonuç bölümünde bu doğrultuda çeşitli önerilerde bulunmaktadır.

The vast majority of the middle income countries (MIC) in the world economy has been unable to increase their income from the level which they present to the high income countries group (HIC) for a long time. This phenomenon is called `middle income trap`. One of the aspects of the middle-income trap is that the underlying reasons behind the middle-income trap and exiting strategies from the middle-income trap. In recent years, it has been witnessed that MIC countries which implemented export-oriented industrialization strategies have been experiencing significant difficulties. Kanchoochat and Intarakumnerd (2014) suggest countries that have fallen to middle-income trap due to problems in export-oriented industrialization strategies should increase product diversity in exported goods baskets in order to exit from the middle income trap. Export diversity which refers to the export composition, structure and diversification of a country as a whole is examined the effect of the exit from the middle income trap. According to the Robertson and Ye (2013) approach, country groups divided in to the two groups for the period of 1975-2015 as the countries in middle income trap (MIT) and countries in non-middle income trap (NMIT). In this framework, first, the relationship between export diversity and economic growth analyzed for MIT and NMIT countries over the years of 1995-2015. To determine export intensity, the Herfindahl-Hirschman Index (HHI), mostly used in related studies utilized in the analysis. The empirical results show that the impact of export diversity on economic growth is positive for MIT group and negative for the NMIT group. According to the results, policy makers in the MIT group should focus on increasing in export diversity and the NMIT group should focus on specializing in the production of exported goods. Following Cirera et al. (2015), Mbayi (2014), Bebczuk and Berettoni (2006), MIT and NMIT countries should implement innovation-based growth strategy, such as the diversification and specialization in exports. In this direction, in order to evaluate the effect of the innovation on the exit from the middle income trap, an innovation index is calculated taking into account 27 different innovation indicators for MIT and NMIT countries for the period of 1996-2015 using the Principal Component Analysis (PCA). In this framework, the relationship between innovation index and economic growth examined employing second generation Panel Data Analysis Methods and Dumitrescu and Hurlin (2012) Panel Causality Tests. The findings show that the contribution of innovation to economic growth much lower in MIT group than the NMIT group as expected. As a result of the analysis, there are several proposals for the exit from the middle income trap in the conclusion of the study.