Son dönem kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda os occipitale kalınlığının bilgisayarlı tomografi ile değerlendirilmesi

Abstract

VII. ÖZET Son dönem kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda os occipitale kalınlığının bilgisayarlı tomografi ile değerlendirilmesi Üremik renal osteodistrofi kronik böbrek yetmezliğinin önemli komplikasyonlanndan biridir. Yüksek kemik döngülü sekonder hiperparatiroidizm renal osteodistrofınin major tipidir. Kronik böbrek yetmezliğine bağlı sekonder hiperparatiroidizmli bazı hastalarda kronik böbrek yetmezliğinden dolayı kranial çatının massif kalınlaşması bildirilmiştir. Kafa kemiklerinde renal osteodisrofi bulguları nadir değildir ve osteomalazi, osteoskleroz, kortikal kemik brown tumor erozyonlarını ve lamina dura erezyonunu içerir. Üremik leontasis ossea (ULO) olarak adlandırılan kranial çatı ve yüz kemiklerinin masif kalınlaşması çok nadir olarak bildirilmektedir. Sekonder hiperparatiroidizm ve üremi vakalarında subklinik hipertrofmin ve ULO 'nun insidansı bilinmemektedir. Bu çalışmanın amacı diyalize giren son dönem böbrek yetmezliği olan hastalarda kafatası kalınlığı ve kafatası kalınlığı ile böbrek yetmezliği etyolojisi, kronik böbrek yetmezliği süresi, diyaliz tipi ve serum posfor düzeyi, kalsiyum düzeyi, Ca x P, PTH düzeyi ve kullanılan ilaçlar arasında herhangi bir ilişki olup olmadığının araştırılmasıdır. Çalışmaya kronik diyaliz (hemodiyaliz ya da periton diyalizi) tedavisi almakta olan 44 (25 'i kadın, 19'u erkek) hasta katılmıştır. Çalışmaya 13'ü kadın, 21 sağlıklı kişi kontrol grubu olarak katılmıştır. Hastaların tıbbi öyküleri alındı ve üremik renal osteodistrofinin biyokimyasal göstergeleri olan PTH, kalsiyum, fosfor düzeyleri ölçüldü. El grafileri ve bilgisayarlı tomografi (BT) ile beyin görüntüleri alındı ve BT görüntülerinden os occipital kalınlığı; kemik kortekse dik olarak, oksipital-temporal süturun 1 cm posterior lokalizasyonunda(sutura lambdoidea) ölçüldü. Hasta grubunda ortalama yaş 57.19 ± 14.63 'tür. Kontrol grubunda ortalama yaş 52.00 ± 16.63 'tür. Çalışmaya katılan hasta ve kontrol grupları arasında yaş ve cinsiyet bakımından farklılık saptanmamıştır. Os occipitale kalınlığı bakımından hasta ve 33kontrol grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptandı. Hasta grubunda os occipitale kalınlığı (5.41 ± 1.16 mm) kontrol grubundakinden (4.73 ± 1.05 mm) daha fazlaydı. Hastaların %36.5'inin el grafilerinde sekonder hiperparatiroidizmin bir bulgusu olan subperiostal rezorpsiyon görüldü. Ancak subperiostal rezorpsiyon varlığı PTH, Ca, P, Ca x P ile kafatası kalınlığı arasında bir ilişki saptayamadık. Son dönem kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda kafatası kemiklerinin etkilenebilirliğinin mekanizması bilinmemektedir. Çalışmamızda yıllar içinde olagelen bu ölçümlerdeki değişikliklerin etkisini belirlemek mümkün olmadı. Bu ölçümlerdeki etkisini daha iyi anlayabilmek için prospektif çalışmalara ihtiyaç vardır. Anahtar kelimeler: Kronik böbrek yetmezliği (KBY), renal osteodistrofi, hiperparatiroidizm, krankım, subperiostal rezorbsiyon. 34

VIII. SUMMARY Evaluation of Occipital Bone Thickness by Cranial Computerized Tomography in Patients with End Stage Renal Failure Uremic renal osteodystrophy is one of the important complications of chronic renal failure. Secondary hyperparathyroidism with high bone turnover is the major type of renal osteodystrophy. In some patients with secondary hyperparathyroidism due to chronic renal failure massive thickening of the cranial bones were reported. Findings of renal osteodystrophy in cranial bones are not uncommon and include osteomalacia, osteosclerosis, erosion of cortical bone brown tumors and resorption of the lamina dura. Massive thickening of the cranial vault and facial bones which are called uremic leontasis ossea have been reported very rare. The incidence of ULO and the incidence of subclinical hypertrophy in cases of uremia and secondary hyperparathyroidism are not known. Milder forms of ULO may be more common than the scarcity of reports suggest. The aim of this study was to investigate the skull thickness of end stage renal failure patients on dialysis and to check whether if there is any relationship between skull thickness and etiology of renal failure, duration of chronic renal failure, type of dialysis, serum phosphorus level, calcium level, Ca x P, PTH level, and delivered drugs. Forty-four patients (25 women, 19 men) on chronic dialysis (hemodialysis or peritoneal dialysis) were included in this study. Thirteen healthy females and 21 healthy males were enrolled as the control group. Information on patients' demographic and clinical parameters was obtained and biochemical indices of uremic osteodystrophy including serum iPTH, calcium, phosphorus were measured. Hand radiographies and cranial computerized tomography (CT) of skull were obtained. Ossea thickness was measured as vertically one cm. posterior location of occipito temporal suture(lambdoid suture). Mean age of the patients was 57.19 ± 14.63 years. Mean age of the controls was 52.00 ± 16.63 years. There was no difference between the groups with respect to age and gender. There was statistically significant difference in skull thickness between the 35patients and the controls. Thickness of skull was higher in patients (5.41 ± 1.16 mm) when compared with the controls (4.73 ± 1.05 mm). In 36.5 % of the patients, subperiostal resorpsion in proximal phalanges, a finding of secondary hyperparathyroidism, were detected. However, there was no relationship between skull thickness and serum iPTH, Ca, P levels, Ca x P, duration of chronic renal failure, age, gender and subperiostal resorpsion. The mechanism for the susceptibility of cranial bones in patients with ESRF is unknown. In this study it was not possible to determine the relation between the long term effects of the above mentioned parameters with the cranial bone thickness. In order to gain a better understanding of such relation, prospective studies have to be carried out. Keywords: Chronic renal failure (CRF), renal osteodystrophy, hyperparathyroidism, cranium, subperiostal resorbsion. 36