Yakup Kadri Karaosmanoğlu`nun kurgusal anlatılarında psikolojik tipler

Abstract

İnsanları tiplere ayırma çabası çok eskilere dayanmaktadır. Bundan yaklaşık iki bin yıl önce Yunan fizikçi Galen, insanlarda dört ayrı temel davranış farklılığı belirlemeye çalışmış ve onun bu tanımlayıcı terimleri olan; iyimser, sakin, sinirli ve melankolik tipler yaygın konuşma diline girmiştir. Zaman geçtikçe çağdaş bilgileri göz önüne alarak daha kesin bir yöntem amaçlayan çeşitli denemeler de olmuştur. Carl Gustav Jung kendisinden önce yapılan kişilik çözümlemelerini ihmal etmemiş, ilk iş olarak bu çalışmalara vâkıf olmuş daha sonra da Psikolojik Tipler adlı eserini yayımlayarak kendisine ait kişilik tipleri teorisini ortaya koymuştur. Jung, insanları belirli tiplere ayırma konusunda temel olarak bilinç psikolojisini kullanmaktadır. Bir kişi dışayönelik ya da içekapanık olarak tanımlandığında bu onun alışılmış bilinçli davranış biçiminin biri ya da öteki olması demektir. Dengeli bir davranış biçimi dışayönelikliği ve içekapanıklığı eşit olarak kapsamaktadır. Ancak genellikle görülen şudur ki bir davranış biçimi daha fazla gelişmiş ve öteki bilinçdışı kalmıştır. Jung'a göre, dışayönelik (extraversion) ve içekapanık (introversion) olmak üzere iki tip davranış mevcuttur. Bu davranış tipleri bütün ruhsal süreci etkilemektedir. Ayrıca Jung, bilincin dış dünyayı tanımaya ve uyum sağlamaya çalışırken kullandığı 'işlev' adını verdiği bazı kavramlardan söz eder. Bunlar dört tanedir. Duyularımız yoluyla algılama, 'duyuş', anlam ve kavrayış sağlayan 'düşünme', tartan ve değerlendiren 'hissetme' ve bize ilerideki olasılıklardan söz eden, bütün deneylerin etrafını çepeçevre saran atmosfer üzerine bize bilgiler veren 'sezgi'. Birey bu dört fonksiyonu da tecrübe edebilir fakat bunlardan birisi zamanla baskın hale gelir. Psişik enerjinin yönüyle birleşen işlevler bir süre sonra bireyin kişiliğinin ortaya çıkmasını sağlar. Jung buna bağlı olarak `sekiz psikolojik tip` ortaya koymuştur. Bir psikanalist için bireyin içsel dünyasının çözümlenmesine katkı sağlayan bu tipler aynı zamanda edebî eserlerin şahıs kadrolarının tahlilinde de kullanılabilir. Bu çalışmada ilk olarak edebiyat-psikoloji ilişkisine değinilmiş, çalışmaya zemin hazırlamak için Freud'un Psikanalitik Kuramı ve Jung'un kişilik kuramı ele alınmıştır. Bu bağlamda Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun roman, hikâye ve tiyatroları Jung'un tipoloji kuramına göre incelenecek; eserlerin, şahıs kadrosunu oluşturan bireylerin iç dünyaları ve ruhsal yaşantıları değerlendirilecektir. Anahtar Kelimeler: Carl Gustav Jung, Psikolojik Tipler, Psikanaliz, Yakup Kadri Karaosmanoğlu.

The attempt to separate people into different types dates back to very old times. About two thousand years ago, the Greek physicist Galen tried to determine four main behavioral differences for people, and the definitive terms of optimistic, calm, nervous and melancholic, which were suggested by him, were started to be used in the spoken language. As the time passed by, there were several attempts with the aim of determining a more exact method considering the contemporary knowledge. Carl Gustav Jung did not ignore the character analysis studies which had been done before himself, he started with having full knowledge of these studies and then he presented his theory of character types by publishing his work of Psychological Types. Jung uses psychology of consciousness as a basis on separating people into specific types. Identifying a person as extrovert or introvert means that his/her ordinary behavior pattern is one of these patterns. A balanced behavior pattern includes both extroversion and introversion equally. However, the general observation shows that one of these patterns is developed more and other left unconscious. According to Jung, there are two types of behavior named as extroversion and introversion. These behavior types affect whole psychological process. Jung also makes reference to some concepts which the conscious uses in the attempt to recognize and adapt the external world, and named them as `functions`. There are four kinds of functions. The first one is called `perception` and refers to the perceiving through our senses; the second one is called `thinking` and provides meaning and understanding; the third one is called `sensation` and refers to the evaluation and the last one is called `intuition` and enlightens us about the future possibilities and the atmosphere which surrounds all experiences. An individual can experience all these four function, however one of these functions prevails in a course of time. The functions which are combined by psychic energy help the individual shape his/her personality. Depending on this view, Jung suggests `eight psychological types`. These types which contribute for analyzing an individual's inner world for a psychoanalyst, can also be used for analyzing a personal framework in the literary works. In this study, the relation between literature and psychology is mentioned first; and in order to form a basis for the study, Freud's Psychoanalytical Theory and Jung's Theory of Personality was taken into consideration. In this regard, the novels, stories and theatrical works of Yakup Kadri Karaosmanoğlu will be analysed in respect of Jung's typological theory and inner worlds and psychological experiences of the works and the individuals who constitute the personal framework will be evaluated.Keywords: Carl Gustav Jung, Psychological Types, Psychoanalysis, Yakup Kadri Karaosmanoğlu.