Şeriye sicillerine göre Manisa`da sosyal değişim ve evlilik kalıpları (1710-1750)

Abstract

17. ve 18. yüzyıllar Osmanlı tarihçiliğinde son yıllarda yoğunlaşılan bir dönem olmasına rağmen halen tam aydınlatılamayan meseleleri içerisinde barındırmaktadır. Özellikle çalışmaların esas yoğunluğunun 16. ve özellikle 19. yüzyıllarda olduğu göz önünde bulundurulduğunda bu durum daha net bir şekilde görülecektir. Osmanlı Manisa'sında evlilik kalıpları, mihr ödemeleri ve demografik trendlere vurgu yapan bu tez, bu anlamda 18. yüzyıl Osmanlı tarihine küçük bir katkı sağlamak amacıyla kaleme alınmıştır. İmparatorluğun kriz ve dönüşüm dönemi olarak adlandırılan yüzyılların, hala içeriği tam olarak doldurulamamış, kriz ve dönüşümün toplumsal katmanlara ne derece yansıdığı tartışılmamıştır. Ancak, İmparatorluğun tarihinin alttan okunmasıyla erken modernlikten, moderniteye geçiş anlaşılabilecektir. Bu anlamda toplumun en küçük birimini yansıtan ailenin anlaşılmasının değeri bir kat daha artmaktadır. Bu sebeple, evlilik kalıpları, çocuk sayıları, kadınların aldıkları ve erkeklerin ödedikleri mihr bedellerindeki değişimler erken modernlikten, moderniteye geçiş aşamasında oldukça önemli roller oynamaktadır. Bireylerin eş seçimlerini yaparken neleri göz önünde bulundurdukları, mihrin hukuki anlamlarından daha ziyade pratik yaşamda ne anlama geldiği çalışmanın temel sorunlarındandır. Mihr, İslam hukukuna göre evlilikle birlikte erkeğin kadına ayni veya nakdi şekilde ödemekle yükümlü olduğu bedeldir. Mihrin toplumsal katmanlara göre hem miktar, hem servet içerisindeki oranının değiştiği hem de zenginlik gruplarına göre farklı anlamlara geldiği çalışmanın ilk bölümünde gösterilmeye çalışılmıştır. Evlilik kalıpları bölümünde de temel tartışma hukuki metinlerde özellikle fetva mecmualarında görülen küfüvvet-kefaet anlayışının 18. yüzyılın ilk yarısında bireyler arasında ne derece kabul gördüğü üzerinedir. Bununla birlikte, çalışmanın son bölümü hayatta kalan çocuk sayısıyla, statü ve servet arasındaki ilişkiyi irdelemektedir. Bu bağlamda tez şu iki temel soruya da cevap aramaktadır: Zenginlik, toplumsal statü ve hayatta kalan çocuklar arasında 18. yüzyıl Manisa'sında nasıl bir ilişki vardır? Keza evlilik kalıplarını ve mihr ödemelerini statü ve servet sahipliği ne ölçüde etkilemiştir?Anahtar Kelimeler: Mihr, Evlilik Dinamikleri, Çocuk Sayıları, Statü, Sicil

Despite being a developing scholarly area in recent years, Ottoman historiography of 17th and 18th centuries still contains great deficiencies. Considering that the main emphasis of existing works is particularly on the developments of the 16th and 19th centuries, the historiographic lacuna regarding the eighteenth century became more visible. With a special emphasis on marriage patterns, mahr payments and demographic trends in Manisa during the 18th century, this thesis, in this regard, aims to provide a small contribution to the Ottoman historiography of 18th century. As most of the existing studies do not discuss the societal patterns of the crisis or transformation period of the Empire in the eighteenth century, they neglect the impact of the political transformation on the social fabric. In fact, the changing demographical patterns and the transition from the early modern period to modernity could be conceptualized through the bottom-up perspective. Understanding the metamorphosis of the family as a smallest unit of the society is thus essential to construct the linkages between the large-scale socio-economic changes and demographic transformation. For this reason, the changing marriage patterns, the number of children, the variances in the mahr payments indeed played important roles in the transition from early modern era to modern age. The study firstly investigates the patterns of spouse selection and the societal importance of mahr rather than its legal implications. Mahr is the amount that men are responsible to pay to woman in kind or in cash according to the Islamic law. This study attempts to show not only the changing amount of mahr with respect to the wealth level and social stratification but also the social meanings of mahr for different socio-economic groups. The question of to what extent individuals perceived the terms of küfüvvet (socioeconomic compatibility in marriages) in fetwa collections also constituted the main discussion in the second chapter of the thesis on marriage patterns. In the last chapter, the study analyzes the correlation between the number of surviving children, socio-economic status and wealth in Ottoman Manisa. From this perspective, the study has two important problématiques a) what kind of relationship does exist between the number of surviving children, social status and wealth; b) to what extent social prestige and wealth determined the marriage patterns as well as mahr payments.Keywords: Mahr, Marriage Dynamics, Number of Children, Status, Court Registers