Durumsallık yaklaşımı bağlamında bir eğitim ve araştırma hastanesinin farklı birimlerinde örgütsel yapı boyutlarının incelenmesi

Abstract

Açık sistem olarak ele alınan ve sağlık ekosisteminin önemli bileşenlerinden biri olan hastaneler, karmaşık organizasyonlar olarak tanımlanmaktadır. Profesyonelleşme arttıkça ve kullanılan teknoloji (işin niteliği) değiştikçe, hastane birimleri farklı organizasyonel yapı ve süreçlere (formalleşme derecesi, merkezileşme derecesi, uzmanlaşma, yetki alanı, iletişim tarzı, kişilerarası ilişkiler vb.) sahip olabilmektedir. Bu durum farklı yapısal özelliklere sahip birimlerin aynı/tek bir yönetim tarzıyla yönetilemeyeceğini gündeme getirmektedir.Bu çalışmanın amacı; durumsallık yaklaşımı bağlamında hastanelerin farklı fonksiyonel (tıbbi, sağlık bakım, idari) birimlerinin sahip olduğu yapı ve işleyiş özelliklerinin örgütsel yapı boyutlarına (formalleşme, merkezileşme, karmaşıklık, iletişim, teknoloji) göre incelenmesidir.Araştırma hastane birimlerinin çeşitli iç ve dış koşullara bağlı olarak yapı ve işleyiş özelliklerinin nasıl etkilendiğinin belirlenmesi ve bu doğrultuda hastane yöneticilerinin bu farklı yapıları nasıl yönetebileceği konusunda onlara girdiler sunmak açısından önemlidir. Çünkü yöneticilerin başında bulundukları birimlerin mekanik-organik organizasyon yapısından hangisine daha yakın olduğunun bilincinde olmaları gerekmektedir. Ayrıca bu,yöneticilerin kendi başarıları kadar yönetici seçilmesi ve yetiştirilmesi açısından da önem taşımaktadır.Bu amaçla bir eğitim ve araştırma hastanesinin üç temel fonksiyonel birimine (tıbbi, sağlık bakım, idari) bağlı 15 farklı birimdeki 15 alt kademe yönetici ve 7 orta kademe yönetici olmak üzere toplamda 22 yöneticiyle görüşülmüştür. Veri toplama aracı olarak temelde yarı-yapılandırılmış soru formu kullanılmış ve gözlem ve doküman incelemesi de çalışma desteklenmiştir. Yapılan görüşmeler nitel veri analiz programı MAXQDA 18 ile analiz edilmiştir.Belirlenen beş yapısal boyuta bağlı olarak çalışmanın yapıldığı hastanenin tıbbi, idari ve sağlık bakım hizmetleri birimlerinin yapısında farklılıklar olduğu bulunmuştur. Hastane genelinde organik yapıya yakın olan matriks organizasyon yapısı hakimdir. Tıbbi birimlerin organik yapıya yakın profesyonel bürokrasi yapısına sahip olduğu, idari birimlerin mekanik yapıya daha yakın bürokrasi yapısına sahip olduğu bulunmuştur. Bu iki yapı arasında kalan sağlık bakım hizmetleri biriminin mevcut konumu mekanik yapıya daha yakın olsa da gittikçe artan profesyonelleşme ile organik yapıya doğru evrildiği görülmüştür.Sonuç olarak durumsallık yaklaşımına göre tıbbi birimlerin organik yapıya yakın olan profesyonel bürokrasi yapısına, idari birimlerin mekanik yapıya daha yakın olan bürokrasi yapısına sahip olması ve sağlık bakım hizmetleri biriminin artan uzmanlaşma ile profesyonel bürokrasi yapısına yaklaşması; yöneticilerin bu yapılara uygun yönetim tarzlarını benimsemesini gerektirmektedir.

Hospitals, considered as open systems and one of the important components of the health ecosystem, are defined as complex organizations. As the level of professionalization and the level of technology (nature of work) increase, hospital's various units can have different organizational structures and processes, i.e., formalization, centralization, specialization, span of authority, leadership styles, communication styles, interpersonal relations. This case raises a question about the units within different organizational structures in an organization not being managed by the same/ a single management style and so this issue is the basis of this research study.The aim of the study is to reveal the structure and process characteristics of different functional units of the hospitals in the context of contingency approach. Within this scope, the functional units considered as medical, nursing and administrative units were examined according to five structural dimensions (formalization, centralization, complexity, communication and technology).The research is important to determine how hospital units are affected by various internal and external conditions and accordingly to provide them with information/input on how hospital managers should manage these different structuresFor this purpose, a total of 22 administrators were interviewed, including 15 lower-level managers and 7 middle-level managers in three different functional units of an training and research hospital. Semi-structured questionnaire was used as the primary data collection tool and observation and document examination were also conducted. The interviews were analyzed with the qualitative data analysis program MAXQDA 18.Depending on the five identified structural dimensions, the study found that the difference in the structure of the medical, nursing and administrative units of the hospital where the study was conducted. The structure of the matrix organization close to the organic structure is dominant throughout the hospital. Medical units are found to have a professional bureaucratic structure close to the organic structure and administrative units have a bureaucracy structure close to the mechanistic structure. It has been observed that the nursing services unit between these two structures evolved into an organic structure with increasing professionalism, although the current position is closer to the mechanical structure.As a result, managers need to adopt management styles that are appropriate to these different organizational structures.