Soğuk savaş dönemi doğu-batı blokları arasındaki mücadelede propaganda

Abstract

Propaganda ile ilgili çeşitli tanımlamalar olmasına karşın genel olarak kabul edilen, insanların davranışlarını etkilemeyi amaçlayan kasıtlı ve bilinçli bir eylem olduğudur. Soğuk Savaş döneminde sıcak çatışmaların yerini ideolojik mücadelelerin almasıyla birlikte devletlerin dış ilişkilerinde yararlandığı politika araçlarından biri olması bağlamında önemli bir mefhum olagelmiştir. Kitle iletişim araçlarının insanların hayatına daha fazla girmesiyle birlikte propaganda içerikli mesajlara kolaylıkla maruz kalınmıştır.Bu çalışma, Soğuk Savaş döneminde Washington merkezli Batı Bloku ve Moskova merkezli Doğu Bloku faaliyetlerinde propagandaya ne denli başvurulduğunu gösterme amacı taşımaktadır. Bu meyanda, bu çalışmada kimi çatışma alanları örnek seçilerek analiz edilmiştir. Bunlara ek olarak, Soğuk Savaş'ın askeri ve siyasi çatışmaların ötesinde teknolojik üstünlük gibi yeni durumlara da yol açtığını gösteren Uzay Yarışı analiz edilmiştir. Bu doğrultuda her iki blok da füzeler geliştirmek, yapay uyduları yörüngeye yerleştirmek, uzay araçları inşa etmek, astronotları/kozmonotları eğitmek, insanlı uzay görevlerini başlatmak ve sonunda Ay'a insan gönderip güvenli bir şekilde geri getirmek için çaba harcamıştır. Her bir yenilik, test veya buluş, kamuoyunun bilgisine sunulmuştur. SSCB ilk uyduyu fırlatma, ilk kez bir canlı ile uydu yollama, uzaya ilk insanı gönderme, uzayda ilk yürüyüş gibi konularda ilk olmanın propaganda zaferini elde ederken, Ay'a insan gönderme konusundaki başarısıyla ABD yarışı dengelemiştir. Nihayetinde yarış eşit şekilde paylaşılmıştır. 1975 yılında ise Apollo-Soyuz adıyla uzay çalışmaları birleştirilmiş ve uzayda iş birliğine gidilmiştir.Sovyet uzay araştırma propagandası ya da Stalin sonrası dönemde Sovyetlerin propagandası ile ilgili önemli bilimsel çalışma yok denecek kadar azdır. Bu doğrultuda, literatür tarama yöntemiyle icra edilmiş olan bu tez, önemli bir boşluğu doldurarak özellikle Soğuk Savaş dönemi propaganda faaliyetlerine ışık tutmayı amaçlamaktadır.Anahtar Kelimeler: ABD, Batı Bloku, Doğu Bloku, Propaganda, Soğuk Savaş, SSCB, Uzay Yarışı.

Although there are various definitions related to propaganda, generally accepted tendency points that it is a deliberate and conscious action aimed at influencing the behavior of people. It owes its elevation of significance to the fact that states begin to use it as an external policy tool followed by hot conflicts being replaced by ideological struggles during the Cold War period. While mass-media penetrating individuals' daily life, masses were exposed to propaganda-related messages more than ever.This work aims to demonstrate to what extent was propaganda exerted in activities of US-led Western Bloc and Soviet-led Eastern Bloc. In this sense, a number of conflict zones are cited as examples and scrutinized in this work. In addition, Space Race, which led to new levels of technological supremacy apart from military and political encounters, is analyzed as well. Accordingly, two Blocs spared no effort to develop missiles, placing artifical satellites into space orbit, building space vehicles, training astronatus/cosmonauts, launching manned space duties, sending a human to the moon and bringing back them home safely.Each single innovation, test or discovery were brought to the public attention. While USSR gained the victory at launching the very first satellite, sending the first satellite with a creature, sending the first human into space, first steps in the space, US tipped the balance in favour of itself by sending the first person to the moon. Eventually, race ended in a draw. Moreover, in 1972, space research of two Blocs were combined under the title 'Apollo-Soyuz' and they began to cooperate in outer space.There are scarcely any scientific research on Soviet space propaganda or post-Stalin Soviet propaganda. In this manner, bearing a literature review structure, this thesis will try to shed a light to Cold War propaganda activities and aims to fill an important gap on this realm. Keywords: US, Western Bloc, Eastern Bloc, Propaganda, Cold War, USSR, Space Race