Demanslı yaşlıya birincil bakım verenlerin yüklerinin azaltılmasında Neuman Sistemler Modelinin etkisi

Abstract

Demanslı yaşlıya bakım verenler fizyolojik, psikolojik, sosyo-kültürel, gelişimsel ve manevi yönden etkilenip bakım yükü yaşamaktadırlar. Birincil bakım verenler bakım yükü yaşamamak için yardıma gereksinim duymaktadırlar. Bu araştırma, birincil bakım verenlere verilen eğitim ve destek grup girişimlerinin etkinliğini değerlendirmek amacıyla, ile eğitim öncesi ve eğitim sonrası, tek gruplu yarı deneysel araştırma deseni olarak planlanmıştır. Araştırma, ölçütlere uyan 30 yaşlının birincil bakım verenleri ile gerçekleştirilmiştir. Veriler; Birincil Bakım Verenlerin Tanıtım Formu, Bakım Verenlerin Yükü Envanteri, Odak Grup Görüşme Formu kullanılarak araştırmacı tarafından toplanmıştır. Planlı olarak birincil bakım verenlere; bunaması (demans) olan yaşlının bakımına ilişkin eğitim ve bakım verenlerin yaşlılarına bakım verirken kendi sağlıkları için yapabileceklerine ilişkin eğitim olmak üzere iki eğitim verilmiş ve destek grup etkileşimi sağlanmıştır. Etik kurul onayı ve bireylerden yazılı bilgilendirilmiş onam formu alınmıştır. Değerlendirmede Mc-Nemar, varyans analizi ve içerik analizi yapılmıştır.Birincil bakım verene yardım edenlerin eğitim öncesi ev ile ilgili işlerden üstlendikleri dört işten ve ev dışı işlerden üstlendikleri üç işten eğitim öncesi ile eğitim sonrası bulguları arasında fark oluştuğu görülmüş ve bu farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu saptanmıştır (p<0.05, p<0.01). Neuman Sistemler Modeline göre oluşturulan beş boyutta ki (fizyolojik, psikolojik, sosyo-kültürel, gelişimsel ve manevi) eğitim öncesi olumsuz olarak ifade edilen özeliklerin eğitim sonrası azaldığı ve 1. ve 2.izlemlerde de bu azalmanın devam ettiği ya da tamamıyla ortadan kalktığı görülmektedir. Yine odak grup görüşmelerinde birincil bakım verenlerin bu beş boyutta eğitim öncesi ifadeleri ile eğitim sonrası ifadeleri arasında oldukça olumlu yönde yumuşama ve değişmeler dikkati çekmektedir. Envanterin beş alt boyutundaki puan ortalamalarının dağılımına bakıldığında; envanterin eğitim öncesi toplam puan ortalaması ile (65.883±19.5) alt boyutlarından zaman-bağımlılık yükü, gelişimsel, fiziksel ve sosyal yük eğitim öncesi ile eğitim sonrası arasında önemli bir fark olduğu saptanmıştır (p<0.001). Envanterin eğitim sonrası toplam puan ortalaması ile (37.067±12.34) envanterin alt boyutlarından duygusal yükte ise eğitim sonrası ile 1. ve 2. izlem arasında önemli bir fark olduğu belirlenmiştir (p<0.01).Araştırmanın sonuçları, demanslı yaşlıya birincil bakım veren bireylere verilen eğitim ve destek grup etkileşimi birincil bakım verenlerin yaşadığı bakım yükünü azaltmada etkili olduğunu göstermektedir.Anahtar Kelimeler: Neuman Sistemler Modeli, Bakım yükü, Planlı eğitim, Destek grup etkileşimi, Hemşirelik

Caregivers of demantia patients are affected by physiologically, sociologically, psychologically, developmental, spiritual aspects thus,all these to become burden to them.Primary caregivers in order to avoid care burden need help.This research in order to evaluate the effectiveness of education and support group initiatives given to primary caregivers of dementia ,before and after education,was done using with mixed a single group quasi-experimental and qualitative methods. Research carried out to primary caregivers of 30 old people who fixed criterions.The data collected by researcher with using the Primary caregivers identification form, Primary caregiver burden inventory, form of focus group interviews in a planned way, to those who are primary caregivers were given education of caring which related to old people and what can do for themselves about their health while doing their works and support group interaction provided for them. Ethics committee approval and written informed consent form taken from individuals.While evaluating Mc nemar, Independent test and content Analysis were performed.Between before and after education in those people who assist primary caregivers undertaken 6 tasks related to the housework were seen to occur the difference and it was stated as statistically significant (p<0.05, p>0.01). Five-dimensional features(physiological, sociological, psychological, developmental, spiritual aspects)which created according to Neuman systems model, which expressed as negative before education , decreases after aducation and the decreasing first and second observations follow-up are also reduced or totally eliminated.Yet,during the focus group discussions primary caregivers's expression related the five dimensions detente between the before and after education statements also changes in a positive way draws attention. If we look at the distribution of scores on the inventory's five sub-size dimensions, between total score average (65.883+-19.5) and sub-dimensions such as burden of time-dependence ,developmental physiological and social burden's before and after education scores were found to be significant difference.(p<0.001). As a sub-dimension?s of the inventory,emotional burden ,there was significant difference between first and second observations (p<0.001).According to the results of this research, the education and support group interaction given to caregivers of demantia patients are pointed to be effective lessen their care burdens.Key words: Neuman systems model, care burden, planned education, support group interaction, nursing.