Türk-İslam yönetim anlayışının yönetim fonksiyonları açısından değerlendirilmesine yönelik bir araştırma: Nizamü`l-Mülk`ün Siyasetname`si örneği

Abstract

İnsanlığın toplu yaşam serüveniyle başlayan yönetim olgusunun, bilimsel yönetim dönemiyle birlikte birtakım fonksiyonları içinde barındıran bir süreç olduğu ortaya konmuştur. Bununla birlikte geçmiş topluluklarda, uygarlıklarda, devletlerde ve dinlerde etkili bir yönetim anlayışı çerçevesinde söz konusu fonksiyonların kullanıldığına rastlanabilmektedir. Bu bağlamda araştırmanın sorunsalı ise, 20. yüzyılın başlarında Fayol tarafından yazına kazandırılan yönetim fonksiyonlarının; Türk-İslam yönetim anlayışında rolü olup olmadığı çerçevesinde şekillenmektedir. Diğer bir deyişle araştırmanın amacı; planlama, örgütleme, yöneltme, koordinasyon ve kontrol şeklindeki beş temel yönetim fonksiyonunun; bilimsel yönetim öncesi dönemde Türk-İslam yönetim anlayışında geçerli olup olmadığını ve geçerliyse ne şekilde yerine getirildiğini saptamaktır. Bu doğrultuda; döneminin en büyük devletlerinden biri olan Büyük Selçuklu Devleti'nde 30 yıla yakın süre vezirlik yapmış olan Nizamü'l-mülk'ün iyi bir yönetimin nasıl olması gerektiğine dair tavsiyelerini içeren Siyasetname adlı eseri referans alınmıştır. Söz konusu eserde geçen ifadeler incelendiğinde, Nizamü'l- mülk'ün tüm yönetim fonksiyonları ile ilgili beyanlarının olduğu saptanmıştır.

It has been revealed that the phenomenon of management, which starts with the communal living experiences of mankind, is a process embodying several functions together with the scientific management period. In addition, it is possible to come across the usage of the aforementioned functions within the scope of an effective management mentality in past communities, civilizations, states and religions. In this sense, the question of the research is shaped around whether the management functions included in the literature by Fayol at the beginning of the 20th century has a role in the Turkish-Islamic management mentality. In other words, the purpose of the research is to determine whether the 5 basic functions of management, planning, organizing, commanding, coordinating and controlling, were valid in the period before the scientific management and, if they were, how they were practiced. Accordingly, Siyasatnama, which includes the recommendations of Nizam al-Mulk, who was a vizier in Great Seljuk Empire - one of the biggest states of the period - for almost 30 years, regarding how a good management should be, was taken as a reference. When the statements in the previously mentioned work were examined, it was discovered that Nizam al-Mulk made explanations about all the functions of management.