İbnü`s-Serrâc`ın nahivdeki yöntemi

Abstract

Sîbeveyhi'nin el-Kitâb adlı eseri, Arap dili gramerine dair en temel eserlerin başında yer alır. Sîbeveyhi sonrasında da Arap diline ilişkin çeşitli eserler yazılmış olsa da metodolojik sorunlar uzun bir süre göz ardı edilmiştir. İbnü's-Serrac ile birlikte Arap dili gramer çalışmalarında bu sorunu giderme bağlamında yeni bir süreç başlamıştır. İbnü's-Serrâc, el-Kitâb'da karışık halde bulunan Arap dili gramer konularını yeni bir tasnife tabi tutarak el-Usûl adlı eserini kaleme almıştır. Yâkût el-Hamevî'nin İbnü's-Serrâc'a dair `Nahiv ilmi deli (dağınık) idi. Onu akıllandıran (derli toplu hale getiren) İbnü's-Serrâc oldu` şeklindeki sözü bu bağlamda çok manidardır.İbnü's-Serrâc hocalarının etkisi ve mantık ilminin katkısıyla el-Usûl adlı eserinde nahiv alanında yeni bir yöntem önerisinde de bulunur. İbnü's-Serrâc Fârâbi'den almış olduğu mantık derslerinin etkisiyle nahiv ilmine bakış açısı değişmiş ve kendisine özgü bir yöntemle meseleleri ele almıştır. İbnü's-Serrâc, semâ metoduna çok önem vermiş, kendisinin de bir şâir olması nedeniyle şiiri şevâhid olarak oldukça fazla kullanmıştır. Eserinde toplamda şiirden 463 beyit, Kur'ân'ı Kerîmden 325 âyet, 12 atasözü ve hadis-i şeriflerden ise sadece iki tanesi ile istişhadda bulunmuştur.İbnü's-Serrâc kıyas metodunda da yine Basra ekolü gibi katı bir tutum sergilemiş, sadece fesahatine güvenilen Arap bedevîlerden işitilen kelimelere kıyas yapılacağını belirtmiştir. Nitekim o, fesahatine güvenilen Araplardan işitilmeyen kelimelere kıyas yapmanın caiz olmayacağını ve Araplardan işitilmeyen kelimelere kıyas yapılması halinde dil gramerinde hatalara sebep olacağını vurgulamıştır.İbnü's-Serrâc'ın yaşadığı dönem göz önüne alındığında yaptığı bu çalışmanın ilk olduğu ve kendisinden sonra gelen dil âlimlerini etkilediği anlaşılmaktadır. Müellifin el-Usûl adlı eserindeki konuların tertip ve düzeni günümüzde yazılan Arap dili gramer eserleri ile benzerlik göstermektedir.

Sîbeveyhi's work called al-Kitâb is one of the most basic works on Arabic language grammar. Although various works on the Arabic language were written after Sîbeveyhi, methodological problems were ignored for a long time. With Ibnu's-Serrac, a new process started in the grammatical studies of Arabic language in the context of solving this problem. Ibnu's-Serrâc wrote his work called al-Usûl by subjecting the grammatical subjects of Arabic language, which were mixed in al-Kitâb, to a new classification. Yâkût al-Hamevî's `Nahiv science of Ibnu's-Serrâc was mad (scattered). His saying, `It was Ibnu's-Serrâc who made him smart` is very meaningful in this context.With the influence of Ibnu's-Serrâc teachers and the contribution of the science of logic, he also suggests a new method in the field of nahiv in his work named al-Usûl. With the influence of the logic lessons he took from Ibnu's-Serrâc Fârâbi, his perspective on the science of nahiv changed and he dealt with the issues with a unique method. Ibnu's-Serrâc attached great importance to the method of sema and used poetry a lot as a witness since he was also a poet. He made a total of 463 couplets from poetry, 325 verses from the Quran, 12 proverbs and only two of the hadith.In the method of comparison, Ibnu's-Serrâc also took a strict attitude like the Basra school, and stated that comparisons would be made to the words heard only from Arab Bedouins, whose purity was trusted. As a matter of fact, he emphasized that it is not permissible to compare the words that are not heard from the Arabs whose purity is trusted and that it will cause errors in the grammar of the language if it is compared to the words that are not heard from Arabs.Considering the period in which Ibnu's-Serrâc lived, it is understood that this study was the first and influenced the language scholars who came after him. The arrangement and order of the subjects in the author's work called al-Usûl is similar to the grammatical works of the Arabic language written today.