Pediatrik yanık hastalarında uyku kalitesini etkileyen faktörler

Abstract

Giriş: Yüksek ısı, kimyasal maddeler, ışınlar ve elektrik sebebiyle oluşan yumuşak doku yaralanmalarına yanık adı verilmektedir. Uyku, merkezi sinir sistemi içinde anatomik ve nörokimyasal alanların etkileşimiyle düzenlenen karmaşık bir davranıştır. Yanık sonrasında hastalar; uyku kalitesinde düşme ve uykunun bölünmesine sebep olan birçok stresöre maruz kalmaktadırlar.Amaç: : Bu çalışma pediatrik yanık hastalarında görülen ağrı, kaşıntı ve uyku düzeni üzerine etkisi olan diğer etmenlerin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır.Yöntem: Bu çalışma bir üniversite hastanesinin Yanık Kliniği'nde yanık sonrası 2-7. günler arasında, yatmakta olan 2-6 yaş aralığında 96 çocuk ve anneleri ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmada araştırmacılar tarafından oluşturulmuş olan Demografik Veri Toplama Formu, Uyku Özelliklerini ve Sorunlarını Belirleme Anketi, Kaşıntı Skalası, Flacc Ağrı Skalası kullanılmıştır. Veriler anneler ile yüzyüze görüşülerek anket yöntemi ile toplanmıştır. Sorular; uyku sorunlarına ilişkin sorular çocuğun yanıktan önceki durumu ve yanık nedeniyle hastanedeki durumu karşılaştıracak şekilde sorulmuştur.Bulgular: Çalışmaya katılan çocukların %53.1'i erkek ve yaş ortalamaları 3.36±1.39, yatış günü ortalamaları 4.22±1.57 gündür. Yanıkların %10.4'ü elde görülmüştür, %79.2'si (n:76) ikinci derece yanık ve çocukların yanık yüzdesi %8.12±5.61 bulunmuştur. Çalışmaya katılan çocukların ağrı puan ortalaması 5.10±2.21 puan, kaşıntı puan ortalaması ise 4.83±2.54 olarak saptanmıştır. Yanık öncesi ve sonrası dönemler arasında; çocukların gece uyuduğu saat, sabah uyandıkları saat, gece toplam uyku süreleri, günlük toplam uyku süreleri, gece uyku bölünmesi ve bölünme sayısı, uykuya dalmakta sorun yaşama ve uykuya dalma süresi, sabahları yorgun uyanma, çocukları uyandırmakta zorlanma, annelerin çocuklarını uyandırma süresi açısından istatisksel olarak anlamlı fark bulunmuştur. Yanık öncesi ve sonrası dönemler arasında; oturarak TV-video izlerken uyuklama, sabah sessizce otururken uyuklama, öğle uzanırken-yatarken uyuklama, öğle yemeği sonrası yalnız otururken uyuklama açısından istatiksel olarak anlamlı fark bulunmuştur. Yanık öncesi ve sonrası dönemler arasında; gece uyumakta zorlanma, gece uyandıktan sonra kendi başına tekrar uyumakta zorlanma, gece uyanınca rahatlatıcı kullanma, gece boyunca birşeyler içme isteği, yalnız uyuma korkusu, karanlıkta uyuma korkusu, yeterince uyumadığı için gün içinde huzursuz ve sinirli olma, uyumadan önce kitap okuma ve ninni dinlemeyi isteme, uykuda huzursuzluk yaşama ve uykudan çığlık atarak, ağlayarak, kâbus görerek uyanma açısından istatiksel olarak anlamlı fark bulunmuştur. Yanık derecesi yüksek olan çocukların sabah uyanmalarının daha uzun sürdüğü görülmüştür. Çocukların ağrı puan ortalamaları ile uyku kalite parametreleri arasında ilişki bulunmamıştır. Çocukların kaşıntı puan ortalamaları ile gece uyuma saati arasında zayıf ilişki bulunmuştur. Sonuç ve Öneriler: Uykunun önemi hakkında bilgi sahibi olarak, bakım vermekte olduğumuz çocukların uyku durumlarına dikkat edilmeli ve kliniklerde uyku kalitesini arttırmaya yönelik destekleyici çevre düzenlemeleri yapılmalıdır.Anahtar Kelimeler: Pediatri, Yanık, Uyku, Ağrı, Kaşıntı

Background: Soft tissue injuries which happened because of high heat, chemicals, radiation and electricity called burns. Sleep is a complex behavior regulated by the interaction of anatomical and neurochemical areas in the central nervous system. After burn; patients are exposed to many stressors that cause sleep interruption and decreasing in sleep quality.Aim: The purpose of this study is to determine the effects of pain, itch and the other factors on pediatric burn patients' sleep quality.Method: This study was carried out with 96 children who were 2-6 year-old and their mothers in Pediatric Surgery Department/Burn Unit for 2-7 days. For data collection; Demografic Data Collection Form, Sleep Problems Characteristics and Identification Survey which has been created by researchers are used. Also FLACC Scale and Itch Scale used to collect data. Data were collected by face to face interviews from mothers. Questions were asked to compare pre-post burn sleep quality. Results: Of the children, 53.1% were male and their mean age was 3.36±1.39 years, their mean hospitalisation day was 4.22±1.57 days. Of the burns 10.4% were in hands, 79.2% were second degree burns and their mean burn percentages was 8.12±5.6. Children's mean pain score was 5.10±2.21 and mean itch score was 4.83±2.54. There was a significant differences between pre-post burn periods on children's sleeping and waking hour, total and night sleep duration, total daily sleep duration, existence of sleep interruption and number of interruptions, trouble of falling asleep and sleep latency, being tired in the morning, forcing the children to wake up, duration of waking up. There was a significant differences between pre-post burn periods on chances of dozing while watching television-video, while sitting quietly in the morning, while lying down in the afternoon, while sitting alone after lunch. There was a significant differences between pre-post burn periods on difficulty getting to sleep at night, diffuculty to falling asleep again after waking up by himself or herself, using a comforter, request of drink during the night, fear of sleep alone, fear of sleep in the darkness, being anxious because of sleeplessness, habits of books and lullabies before sleep, restlessness during sleep and waking with crying, nightmares, screams. It is found that children with a high degree of burn has been shown to take longer to wake up in the morning. There was no significant correlation between sleep quality parameters and pain scores. There was a weak correlation between sleep quality parameters and itch scores. Conclusion: With the knowledge about the importance of sleep, attention should be paid to sleep of children that we are providing care. Supportive environmental regulations should be made to improve the quality of sleep in hospitals.Key words: Pediatrics, Burn, Sleep, Pain, Itch