Evli kadınların (18-65 yaş arası) servikal kansere ilişkin bilgi düzeyi ile öz-etkililik ve sağlık okuryazarlığı düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi

Abstract

Bu çalışma 18-65 yaş arası evli kadınların servikal kansere ilişkin bilgi düzeyi ile öz-etkililik ve sağlık okuryazarlığı düzeyleri arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın örneklemi İzmir ili Çiğli İlçesi'nde bir aile sağlığı merkezi'nde 24 Şubat- 1 Mayıs 2016 tarihleri arasında başvuran, 18-65 yaş arasındaki 400 evli kadından oluşmuştur. Araştırmada veri toplama aracı olarak `Görüşme Formu`, `Servikal Kanser ve Pap Smear Tarama Testine İlişkin Bilgi Düzeyi Formu`, `Öz Etkililik-Yeterlilik Ölçeği`, `Tıpta Yetişkin Okuryazarlığının Hızlı Tahmini-REALM Ölçeği` kullanılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen verilerin analizinde tanımlayıcı analizler, kikare-, t testi ve tek yönlü varyans analizi kullanılmış, %95 güven aralığında p<0.05 istatistiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir. Araştırmaya katılan kadınların yaş ortalaması 40.30±10.48 olup 20 ile 65 yaş arasındadırlar. Kadınların %67'sinin smear testi yaptırdığı belirlenmiştir. Kadınların servikal kanser ve Pap smear tarama testine yönelik bilgi düzeyi puan medyanı 13 (min-max=1-21) olup, bilgi düzeyleri orta düzeydedir. Üniversite mezunu olan kadınların bilgi düzeyi puanlarının en yüksek olduğu (F=3.90; p=0.009), Pap smear testini yaptıran kadınların yaptırmayanlara göre bilgi düzeyi puanının anlamlı derecede yüksek olduğu (t=-3.81, p=0.000) belirlenmiştir. Öz-etkililik Ölçeği toplam puanı 83.18±7.70 olup, Davranışa Başlama alt ölçeği 35.66±4.13, Davranışı Sürdürme 29.45±3.29, Davranışı Tamamlama 11.93±3.47, Engellerle Mücadele 6.14±2.05'dir. Okuryazar/ilkokul mezunu olanların ÖEYÖ puan ortalamalarının en düşük, üniversite mezunu olanların en yüksek puana sahip olduğu, eğitim durumu arttıkça ÖEYÖ toplam puan ortalamasının arttığı belirlenmiştir (F=11.28; p=0.000). Çalışmada kadınların sağlık okuryazarlığı seviyeleri REALM ölçeğinden alınan puan ortancası 59 (min-max=0-66) olup, 7.-8.sınıf seviyesinde sağlık okuryazarlığını göstermektedir. Evli kadınların yaş ile bilgi puan ortalamaları arasında pozitif yönde zayıf bir korelasyon (r=0.14, p=0.000), yaş ile REALM ölçeği arasında negatif yönde, düşük bir korelasyon olduğu, yaş arttıkça REALM puanının azaldığı (r=-0.28, p=0.00) belirlenmiştir. Kadınların servikal kanser ve Pap smear tarama testine ilişkin bilgi düzeyi puanı ile REALM ölçek puanı arasında pozitif yönde, anlamlı (r=0.16, p=0.01), ÖEYÖ puanı ile orta düzeyde, pozitif yönde bir korelasyon olduğu (r=0.26, p=0.00) belirlenmiştir. Anahtar Sözcükler: Öz-etkililik, Sağlık Okuryazarlığı, Servikal Kanser

This study was carried out with married women between 18 and 65 years of age to scrutinize the relationship between their information levels related to cervical cancer and self-efficacy and health literacy levels. A total of 400 married women (between 18 and 65 years of age) who referred to a family health center located in Çiğli county, Izmir between 24 February and 01 May 2016 comprised the sampling of research. As data collection tools, `Interview Form`, `Level of Information related to the Cervical Cancer and Pap Smear Screen Test Form`, `Self-Efficacy Scale` and `Rapid Estimate of Adult Literacy in Medicine Scale - REALM` were used. The descriptive analyses, chi-square-t test and one-way variance analysis were used in the analyses of the data obtained from research. At the 95 % confidence interval p<0.05 was considered statistically significant. The mean age of women included in research was 40.30 ± 10.48 years, (ranging 20-65 years). It was found that 67 % of women had undergone smear test. Their mean information level scores related to cervical cancer and Pap smear screen test were 13 (min-max=1-21); so, their information levels are medium. It was established that women graduated from university had higher information level scores (F=3.90; p=0.009); women who subjected to Pap smear test had significantly higher information level scores compared to those not subjected (t=-3.81, p=0.000). The total score is 83.18± 7.70 in Self-efficacy Scale, 35.66 ± 4.13 in Starting Behavior Subscale, 29.45 ± 3.29 in Maintaining Behavior Scale, 11.93 ± 3.47 in Completing Behavior Scale and 6.14 ± 2.05 in struggling with obstacles. Those who are literate and elementary school graduates had the lowest mean scores of ÖEYÖ, whereas university graduates had the highest scores; it was determined that as education status increased the total mean ÖEYÖ scores were also increased (F=11.28; p=0.000). The median scores obtained from REALM scale were 59 (min-max=0-66), demonstrating the literacy at 7 and 8 grades. In married women there was a weak positive correlation between age and information-related mean scores (r=0.14, p=0.000) and a small negative correlation between age and REALM scale; REALM score decreased as age increased (r=-0.28, p=0.00). A significant positive correlation was established between women's information level scores related to cervical cancer and Pap smear screen test and REALM scale scores (r=0.16, p=0.01) and a medium level positive correlation with ÖEYÖ score (r=0.26, p=0.00). Key Words: Self-efficacy, Health literacy, Servical cancer